As institucións renovaron o seu compromiso firme de apoio á UNED en Ourense
A vicerreitora de Investigación e Transferencia, María Rosa Martín Aranda, subliñou que a dirección do Centro Asociado “apostou por una forte dedicación á Investigación e á Comunicación, totalmente acorde cos obxectivos marcados no noso Plan Estratéxico”.
OURENSE, 31 de outubro de 2019.- O Centro Asociado á UNED en Ourense-Aula Universitaria da Rúa inaugurou esta semana o curso académico 2019-2020 no Centro Cultural Marcos Valcárcel da Deputación Provincial, e para iso contou coa presenza da vicerreitora de Investigación e Transferencia do Coñecemento e Divulgación Científica, María Rosa Martín Aranda. Xunto a ela estaban o vicepresidente da Deputación de Ourense, Rosendo Luís Fernández Fernández, en representación do presidente da Deputación e do padroado da UNED, José Manuel Baltar; por parte da vicepresidencia da Xunta reitora, que corresponde ao Concello de Ourense, asistiu a concelleira de Educación, María Teresa Rodríguez Garrido, suplindo a ausencia do alcalde, Gonzalo Pérez Jácome, polo pasamento da súa nai. Tamén asistiu a delegada da Xunta en Ourense, Marisol Díaz Mouteira; o director do Centro Asociado, Jesús Manuel García Díaz e a secretaria do centro, María Concepción Álvarez Gómez. Entre o público atopábanse os alcaldes da Rúa, Álvaro José Fernández López e o de Pereiro, Luís Menor; a vicerreitora do Campus de Ourense da Uvigo, doutora Esther de Blas; o director da Escola Superior de Enxeñería Informática da Uvigo, doutor Francisco Javier Rodríguez Martínez; a decana da Facultade de Historia da devandita universidade, doutora Susana Reboreda e o vicedecano da Facultade de Ciencias Empresariais e Turismo, doutor Francisco Tugores Martorell. Nesta sesión quedou patente a renovación do apoio económico das institucións integrantes do Consorcio para coa presenza xa veterana da UNED en Ourense.
Potenciar a investigación
A doutora Rosa María Martín Aranda subliñou que para afrontar unha boa investigación, “a UNED entra no século XXI adaptando as novas estratexias, nas que apostou por unha cooperación forte cos centros asociados para progresar en Investigación, Transferencia do Coñecemento á Sociedade e Divulgación Científica”. Engadiu que nos últimos 30 anos a UNED “madurou e atópase nun momento de expansión, totalmente aliñada cos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable e cun compromiso social inconfundible, disposta a estender a súa investigación de forma internacional”.
Destacou Martín Aranda que a UNED, sendo a única universidade de ámbito nacional, é a “máis grande de España e unha das dez maiores do mundo. Dispoñemos dunha estrutura composta por uns 1.312 profesores na sede central, máis de 6.000 profesores titores e unhas 1.129 persoas de administración e servizos. Todo iso cun deseño territorial composto por 61 centros asociados. Para este curso académico prevense máis de 140.000 alumnos de grao, máster e doutoramento”.
No seu discurso, a vicerreitora de Investigación e Transferencia do Coñecemento afirmou que “a UNED é a universidade de referencia e preferencia para a maioría dos nosos amigos ou familiares que están a traballar fóra do noso país por un futuro mellor, a través de 16 centros no estranxeiro que dan cobertura a máis de 2.000 estudantes”. A UNED tamén aposta pola formación de calidade ao longo de toda a vida, cos seus programas para o acceso á universidade para maiores de 25 e 45 anos.
“Tamén somos a universidade que fai chegar os estudos universitarios a aquelas persoas que ven privadas de liberdade, dando opción a uns 1500 homes e mulleres internos en centros penais ao acceso á universidade”, destacou a vicerreitora. “Esta Universidade acolle a preto do 50% de estudantes universitarios de todo o territorio nacional con algún tipo de discapacidade, esforzándose día a día en eliminar calquera barreira que se interpoña entre eles e a educación superior”, indicou no acto de apertura do curso en Ourense. “A UNED imparte 28 graos e 11 graos combinados, 75 Másteres oficiais, 19 programas de doutoramento, 19 cursos do centro universitario de idiomas a distancia, e 465 títulos propios, sen contar cursos de verán ou de extensión universitaria”, asegurou Rosa Martín. 
A vicerreitora da UNED afirmou que, sendo o ensino e a investigación unha actividade básica e irrenunciable na Universidade, “durante a última década, o desenvolvemento da educación a distancia viuse moi marcado polos rápidos avances tecnolóxicos que se foron producindo. Ademais, as novas posibilidades tecnolóxicas tiveron un gran impacto noutras tarefas tradicionais da UNED, como a investigación”. Así, dixo, viuse reforzada “a presenza nacional e internacional dos nosos grupos de investigación” pois os seus ámbitos de actuación víronse alargados e as súas posibilidades de traballo, incrementadas.
“A ciencia, a tecnoloxía e a innovación son elementos cruciais na sociedade do noso tempo. O desenvolvemento sustentable e o benestar social deben asentarse na xeración e difusión do coñecemento e a innovación”, afirmou Martín Aranda no seu discurso, para facer fincapé en que a UNED “ten o compromiso actual e futuro de potenciar as tarefas de cooperación e proporcionar unha dimensión de internacionalización ao noso labor investigador”.
A continuación referiuse ao Centro Asociado de Ourense, destacando que “o seu director, Jesús Manuel García Díaz, apoiado polo Concello e o seu Consorcio, apostou por unha forte dedicación á Investigación e á Comunicación, totalmente acorde cos obxectivos marcados no noso Plan estratéxico. Traballamos xuntos por un futuro sustentable con ilusión, profesionalidade, esforzo, compromiso, innovación en investigación e responsabilidade”, augurando que “pronto empezaremos a ver os froitos, pois Ourense, en pouco tempo, aumentou o emprego tecnolóxico, ofrecendo estudos variados e emprego no sector. A UNED é e será unha Universidade de referencia para a sociedade galega”. Agradeceu a vicerreitora o apoio das institucións que contribúen a que a actividade do Centro Asociado á UNED en Ourense sexa posible, actividade para a que tivo eloxios.
O representante da presidencia do Consorcio, Rosendo Luís Fernández, afirmou, un ano máis, que a Deputación de Ourense “continuará contribuindo dun xeito firme e decidido a facilitar e promover ou acceso á educación universitaria a todos vos veciños dá provincia” a través do Centro Asociado á UNED. A representante do Concello, que ostenta a vicepresidencia do Consorcio, María Teresa Rodríguez Garrido, encomiou a esta Universidade porque grazas a ela “todo ou mundo poda, independentemente de onde vive e dás súas circunstancias laborais, cursar estudos superiores ou cursos especializados de primeiro nivel co que isto significa, máis que nunca, na Europa do coñecemento e dá aprendizaxe”. De feito Garrido sinalou que o Concello vai beneficiar da colaboración científica da UNED co convenio de colaboración para o Centro de Intelixencia Artificial.
A delegada da Xunta en Ourense, Marisol Díaz Mouteira, destacou que a posta “decidida do Goberno galego pola universidade é unha aposta segura polo futuro dous galegos e galegas”. Engadiu que “a aposta das institucións ourensás polo funcionamento do centro dá UNED é, igualmente, un acerto e un compromiso”.
O director do Centro Asociado, doutor Jesús Manuel García, deu a benvida aos estudantes da UNED, que “veñen a unha gran Universidade, prestixiosa, veterana, adaptada a cada un dos estudantes”. Sinalou que pertencer á UNED “é un luxo ao alcance da poboación”. García indicou que “dirixir o Centro Asociado en Ourense, á fronte do equipo que o integra, só permíteme dicir que é tarefa tan complexa como apaixoante, tan rigorosa como feliz. Aquí estaremos, traballando con firmeza para cumprir nos próximos meses e anos o Plan Estratéxico que nos marcou en Reitorado. E apostando non só pola docencia senón pola investigación, que é a alma de toda universidade que se prece. Traballando para que outros, verdadeiros valentes, co seu esforzo intelectual, comproben cada día nas súas carnes o lema da nosa Universidade: a sabedoría move máis que todas as cousas que se moven”.
Memoria do curso anterior
A secretaria do centro Asociado deu lectura á Memoria do Curso 2018-2019 destacando que o principal reto ao que nos enfrontamos é o de conseguir levar a bo porto a impartición de todas as titulacións ofertadas no noso centro asociado, o que supón tutorizar case 1.500 materias, das que preto dun terzo son presenciais ou emitidas desde Ourense e o milleiro restante recíbense por vídeo ou webconferencia desde os outros trece centros asociados cos que formamos o Campus Noroeste.
Como principais aspectos do curso que rematamos, Concepción Álvarez destacou “a implantación do terceiro curso do Grao en Criminología, o novo plan de comunicación deseñado pola Dirección e a cuarta edición do programa da UNED Senior, unha aposta pola formación continua dos nosos maiores para a cal contamos coa colaboración da Excma. Deputación Provincial de Ourense, que non só pon á nosa disposición o Centro Cultural Marcos Valcárcel senón que subvenciona co 50% do custo da matrícula ao alumnado domiciliado na provincia de Ourense”.
Todo este labor foi posible grazas a uns recursos humanos que supoñen 60 profesores titores no Centro Universitario de Ourense, outros 11 na Extensión da Rúa e 9 traballadores de Administración e Servizos que atenden a preto de 1.050 matriculados só en Ensinos Regrados, aos que habería que sumar os matriculados nas actividades formativas e de extensión universitaria: outros case 600 alumnos e alumnas en total que constitúen a auténtica razón de ser do noso Centro Asociado.
Expuxo a secretaria que o alumnado procede no seu maior parte, case un 83%, da provincia de Ourense,”certificando o que, cremos, constitúe un importante labor social na medida en que proporcionamos formación a un número moi significativo de ourensáns que doutro xeito terían difícil acceder ao ensino superior. Con todo, tamén temos porcentaxes significativas de alumnos procedentes das outras tres provincias galegas (case un 16%) que elixen o noso centro e aos nosos docentes para completar a súa formación”.
Por comarcas de orixe do alumnado domiciliado na provincia de Ourense, temos representación de todas elas, destacando en primeiro termo os procedentes da comarca ourensá, que supoñen preto dun 74% do total, seguidos dos das comarcas do Carballiño, Verín, e a Limia, nos tres casos con porcentaxes que roldan ou superan o 5%.
Por grandes áreas de coñecemento, “o alumnado que opta por Ciencias Sociais e Xurídicas representa o 41% do total, seguido polo de Ciencias da Saúde (18%), Artes e Humanidades (15%), o Curso de Acceso (6%), o alumnado de Ciencias Experimentais e Enxeñería (en conxunto un 7%) e os alumnos e alumnas de CUID e Posgraos (15%)”, manifestou a secretaria do Centro Asociado á UNED en Ourense. 
Se comparamos as grandes liñas evolutivas de matrícula no último sexenio por esas grandes áreas de coñecemento, debemos destacar, en primeiro termo, un lixeiro descenso no número de alumnos matriculados no pasado curso académico que se reflicte en case todas esas grandes áreas de coñecemento, excepto en Ciencias e CUID e Posgraos. Un descenso que constitúe o lóxico reflexo da diminución das cohortes demográficas en idade de cursar estudos universitarios que padece a nosa provincia e que é previsible que continúe nos próximos anos.
Por idades, a maior concentración de alumnos prodúcese no tramo de 27 a 45 anos, “aínda que temos cumprida representación desde os 19 ata os 79 anos, o que vén certificar o papel complementario da UNED respecto da Universidade presencial na medida en que, como xa sinalamos, boa parte dese alumnado non tería posibilidade de cursar estudos universitarios de non existir a nosa oferta educativa”, sinalou Álvarez.
Foi especial aceno de identidade deste Centro Asociado a aposta pola formación continua de calidade máis aló dos ensinos regrados. Así, o pasado curso académico prestouse especial atención ás actividades de extensión universitaria e culturais, tratando con iso de levar a universidade ás vilas e principais centros comarcais da nosa provincia á marxe da propia capital. “Así, organizamos diversas actividades en Valdeorras, O Ribeiro, a comarca do Támega, Celanova e a Terra de Orcellón, cunha oferta de cursos centrados, principalmente, nos principais eixos de desenvolvemento potencial de Ourense (turismo, viticultura, patrimonio cultural e relixioso, etc.)”.
En total, no curso académico que finalizamos, levamos a cabo 27 actividades de extensión universitaria e culturais sen contar a Senior, con 600 alumnos matriculados, o que supón para nós atender 123 días ao ano de formación non regrada e un total de 450 horas de formación. A isto teriamos que engadir 10 prácticas de alumnos e alumnas en entidades públicas e privadas só nos másteres de Formación do Profesorado, Prevención de Riscos Laborais e Psicoloxía Sanitaria, ademais doutras 23 prácticas nos graos de Educación Social, Psicoloxía e Traballo Social e unha en Turismo.
A secretaria agradeceu agradeceu ás entidades patrocinadoras: a Deputación Provincial de Ourense, o Concello de Ourense, a Universidade Nacional de Educación a Distancia, a Xunta de Galicia e o concello da Rúa “o esforzo realizado para o sostemento do noso Centro Asociado. O compromiso diario de todas estas institucións co Centro Asociado de Ourense é a mellor garantía para que podamos afrontar con solvencia o que serán os grandes retos da educación do futuro”.
Recoñecemento a Jesús de Juana
Neste solemne acto incluíuse un recoñecemento ao exprofesor titor e exdirector do Centro Asociado da UNED en Ourense, doutor Jesús de Juana López, catedrático e profesor de Historia Contemporánea na Uvigo. A secretaria, Concepción Álvarez Gómez deu lectura á acta da sesión do Consello de Dirección do pasado 21 de xuño de 2019, no que a proposta da actual dirección aprobouse por unanimidade este recoñecemento. A vicerreitora de Investigación e Transferencia do Coñecemento, María Rosa Martín Aranda fixo unha breve descrición da traxectoria académica e profesional do homenaxeado destacando que merecía esta distinción da UNED. Jesús de Juana, emocionado, subiu ao estrado e Martín Aranda impúxolle na lapela a insignia dourada coa rosa dos ventos, que forma parte do escudo da Universidade Nacional de Educación a Distancia, mentres todos os membros da mesa puxéronse en pé. De Juana, con emoción pero non sen humor, agradeceu a distinción, fixo un breve repaso da historia do Centro Asociado e, entre outros, citou a San Agustín, do que dixo “ aúna tres alicerces da cultura europea: o pensamento grego, o dereito romano e a relixión judeo-cristiá”. Co de Hipona seguiu para, tomando como base a súa frase que reza: A gratitude é a memoria do corazón, dar as grazas a todos. O público que enchía o salón de actos do Centro Cultural Marcos Valcárcel reaccionou cun prolongado aplauso para o veterano profesor, agora xubilado. 
Representante de estudantes egresados
En representación dos estudantes recentemente graduados interveu María Teresa Perolio Furtado, que estudou Psicoloxía. “Eu empecei na UNED con 48 anos, uns dicíanme que estaba tola, outros que era moi valente, outros que que necesidade tiña, e que con cargas familiares e laborais non o conseguiría… pois aquí téñenme, ante todos vostedes, graduada, e isto foi posible ao esforzo e a motivación persoal e á UNED, que me deu as ferramentas necesarias para facelo posible”.
Sinalou esta recentemente egresada que hai quen pensa que “por ser a universidade a distancia, vancho a poñer máis fácil, ou que son menos esixentes, pero a verdade (e os meus compañeiros estarán de acordo comigo) que nada máis lonxe da realidade. A UNED é unha lanzadeira fantástica para todos os que por calquera motivo non poidan ou non se poidan permitir asistir á universidade presencial, pero non che regalan nada, fanche traballar moito e moi duro, pero todo este esforzo merece a pena”. 
Segundo Perolio, “outra das etiquetas que ten a UNED, é a soidade, e así é…, es ti, cun computador e un tocho de 800 páxinas, pero non é menos certo que detrás de ti, hai toda unha engrenaxe de profesionais dispostos a axudarche a superar os teus retos”. Animou a cuantos empezan este ano a súa andaina na UNED para que “non desfallezcan, que a idade non é unha escusa, que querer é poder, que afortunadamente a UNED non distingue entre homes e mulleres, que as mulleres tamén podemos facer ciencia, que se somos capaces de traer fillos ao mundo, non debería haber nada que nos impida alcanzar as nosas metas, e temos a sorte de contar cunha universidade que nos brinda esta oportunidade, non a desaproveitedes, de verdade, merece a pena o esforzo”.
Lección inaugural
A lección inaugural impartiuna o profesor titor de historia Contemporánea, doutor Julio Prada Rodríguez. Baixo o título Como cambiamos!...A caída do muro de Berlín tres décadas despois, o relator sinalou que mediado o ano 1989, “nin sequera os máis optimistas pensaban que o símbolo por excelencia do mundo bipolar que emerxeu tras a Segunda Mundial podía ter os días contados e a unificación dos dous estados alemáns separados pola guerra fría non tardaría en ser unha realidade”. A caída do muro simbolizou a crise do socialismo real no Vello Continente, sinala Prada, en contraposición cos avances logrados polas Comunidades Europeas, “que o 7 de febreiro de 1992, daban un paso substancial no seu proceso de integración coa firma polos doce socios do Tratado de Maastricht. Unha crise que supuxo, en primeiro lugar, a ruptura dos equilibrios en Europa en favor dunha Alemaña engrandecida. E, en segundo lugar, un cambio esencial nas relacións internacionais de posguerra que deu paso ao que George H. W. Bush denominou a nova orde mundial, en referencia á nova etapa que se abriría unha vez enterrada a guerra fría”.
O profesor lembrou que o ocorrido a partir de 1989 non veu precedido dun enfrontamento bélico senón “do colapso económico e político das antigas democracias populares e do chamamento por parte de George H. W. Bush e de Mikhail Gorbachov á superación da orde bipolar xurdida catro décadas atrás. En consecuencia, non só non deixaran de existir alternativas viables ao capitalismo e ao modelo de consumo occidental, senón que desde o punto de vista político estaba a asistirse ao preludio dunha nova era unipolar que viría caracterizada pola extensión das liberdades e a hexemonía incuestionable dos Estados Unidos nun novo marco de seguridade global”.
Con todo, advirte Prada, a consolidación dos Estados Unidos como única superpotencia e a desaparición do «equilibrio do terror» non se traduciu na definitiva erradicación dos conflitos de ámbito rexional e local nin nun incremento substantivo dos niveis de seguridade. “Ao mesmo tempo irrompían con forza novas potencias de tipo medio con aspiracións de exercer unha influencia crecente dentro das súas respectivas áreas de influencia, como Indonesia, Brasil, India ou a propia Rusia, mentres China trababa incrementar a súa presenza política e económica a escala mundial”. Á invasión iraquí de Kuwait de agosto de 1990 seguirían, comentou Julio Prada, “as guerras de secesión da antiga Iugoslavia e un sinnúmero de pequenos conflitos máis ou menos localizados que deron orixe a unha sensación de crise e caos que foi cualificada no seu momento como a desorde da pos-Guerra Fría, no que, a xuízo de Samuel Phillips Huntington, os Estados xa non se agrupaban ao redor dos ‘tres bloques’ da guerra fría senón ao redor das sete ou oito civilizacións máis grandes. Os atentados do 11 de setembro de 2001 provocarían un cambio radical na natureza das relacións internacionais e a política exterior estadounidense que viñeron demostrar canto había de ficticio nas promesas dunha era de paz formuladas só dez anos antes”.
O triunfo do capitalismo a nivel global non só non significou o ocaso das crises económicas, “senón que se viu acompañado do cuestionamiento do Estado do benestar en países occidentais nos que se crían ter aseguradas as conquistas sociais básicas. A crise hipotecaria do verán de 2008 e o posterior colapso do sistema financeiro dos Estados Unidos desembocaron na primeira gran crise económica global do século XXI”.
Julio Prada expuxo que a persistencia das desigualdades sociais e as bolsas de pobreza estrutural nun bo número de países africanos, asiáticos e americanos, a pesar dos avances, “seguen provocando masivos desprazamentos de poboación dos que o drama da inmigración incontrolada en toda a conca do mediterráneo non é senón a faceta máis visible á que nos enfrontamos desde os nosos cómodos fogares”. Por se todo iso fose pouco, “tamén tivemos que aprender a convivir con novas ameazas, a miúdo latentes e inconcretas”, engadiu o relator. 
Orde bipolar
A orde bipolar da Guerra Fría derrubouse debido a movementos sociais e políticos “que se incubaron no interior dalgúns dos países que o protagonizaron, mentres que o que pretendeu substituílo nos anos noventa trastornouse na década seguinte por mor de acontecementos máis puntuais pero con repercusións xeopolíticas globais como os xa mencionados ataques terroristas do 11 de setembro de 2001, o xurdimento doutras potencias en Asia e a crise económica mundial orixinada nos Estados Unidos”. Todo iso demostra, en palabras do autor da lección maxistral, “que a natureza dos factores que conducen ao desmantelamento dunha orde mundial determinada cambiou nas últimas décadas, de modo que xa non son os grandes conflitos bélicos os únicos factores capaces de producir resultados de semellante dimensión”. “Hoxe podemos afirmar, _prosegue Prada Rodríguez_ que o final dunha determinada orde xeopolítica prodúcese cando as principais institucións constituíntes que sustentan o sistema declinan ata o punto de facerse irrecoñecibles e a miúdo disfuncionais, sexan calquera as causas que provocan ese declive”. O noso mundo de hoxe xa non é unipolar como na era post-soviética nin multipolar, “senón non-polar sempre que está dominado por ducias de actores que posúen e exercen varios tipos de poder”.
Engadiu o relator que o fin do monopolio dos gobernos sobre a política non é o único factor que fai que o mundo sexa máis desordenado, “pois, de feito, as mesmas alianzas sobre as que se sustentaron as relacións internacionais tras a Segunda Guerra Mundial están a erosionarse con rapidez de modo paralelo a como o fai a confianza na fiabilidade dos Estados Unidos”. 
A política como a viamos coñecendo terminou, “e o colapso da política nacional e rexional está a levar tanto ás economías desenvoltas como ás emerxentes a centrarse cada vez máis nos asuntos internos, abdicando dos seus roles de liderado internacional no proceso, mentres o rápido crecemento da desconfianza entre os centros de poder competidores pon en evidencia a necesidade de crear novas regras e institucións que substitúan ás creadas tras a Segunda Guerra Mundial”, asegurou Prada. E nesta modernidade líquida en que nos achamos, utilizando a expresión soada de Zygmunt Bauman, vémonos obrigados a buscar sen cesar a identidade “porque na modernidade líquida, o único valor heterorreferenciado é a necesidade de facerse cunha identidade flexible e versátil que faga fronte ás distintas mutacións que habemos de enfrontar ao longo da nosa vida”.
Para terminar a súa intervención , o profesor Julio Prada destacou que a Historia nos ensina que, “máis pronto ou máis tarde, o baleiro actual na gobernanza mundial dará paso a nova orde. A cuestión clave segue sendo se nós, os cidadáns de todo o mundo, permaneceremos pasivos ao longo deste proceso, ou seremos capaces de asumir un papel proactivo na determinación do porvir”.
Diplomas e becas
Como cada ano, neste acto entrégase diploma e beca a un grupo de alumnos que terminaron os seus estudos de grao ou de máster. Así, en Dereito houbo diploma e beca para Carlos Arjiz Tresguerras, Nuria Jares Álvarez, Marcos Mondelo Baltar; Juan Carlos Nogueiras Iglesias e María Consolo Prol Fernández. En Psicoloxía recibiron diploma e beca Andrés Díaz Rodríguez, Begoña Penela Mato e María Teresa Perolio Furtado.
Os alumnos de Traballo Social que tamén recibiron diploma e beca son Mary Pili Pérez Guerra, María Nieves Pérez Román e Áurea Rivada Balboa. Por último, recibiu o mesmo Luís Rodríguez Carmona, alumno do Máster Universitario en Problemas Sociais.
Capela Madrigalista
A vicerreitora de Investigación e Transferencia do Coñecemento pronunciou a fórmula de inauguración do curso académico no Centro Asociado de Ourense, en nome do reitor. A continuación, tivo lugar unha actuación da Capela Madrigalista que interpretou un pequeno repertorio de cancións do mundo como as africanas Sana Sanananina e Siyahamba; a galega Compañeira; Mi pequeño amor e Nobody knows the trouble I see. Esta actuación terminou con todos os asistentes postos en pé para escoitar o Gaudeamus Igitur que puxo o broche de ouro ao solemne acto inaugural.
Fotos: Alberte Paz e UNED Ourense.
