O director máis o coordenador académico de UNED Ourense disertaron en Vigo e A Coruña sobre represión franquista
Jesús Manuel García analizou na cidade olívica a depuración do Maxisterio español e Julio Prada, desde a cidade herculina, a represión económica
OURENSE, 26 de novembro de 2018.- O director do Centro Asociado á UNED en Ourense-Aula Universitaria da Rúa, Jesús Manuel García Díaz, e o profesor titor e coordinador académico do devandito Centro, Julio Prada Rodríguez, ofreceron senllas conferencias en Vigo e na Coruña respectivamente. García interveu nas Xornadas O Movemento Obreiro en Galicia, organizadas pola Fundación Luís Tilve no salón de actos da Casa Galega da Cultura, en pleno centro da cidade olívica, e Prada fíxoo no marco do Ciclo de Conferencias Economía, Historia e Realidade Social organizado pola Asociación Cultural Ou Facho, na cidade herculina.
O doutor García Díaz fixo un percorrido polos estudos existentes na historiografía en todo o territorio nacional sobre a depuración de mestres no franquismo, para logo explicar o aparello depurador desenvolvido neste colectivo. Chamou a atención o relator do estrano que supón a existencia de estudos parciais sobre esta cuestión, incluíndo Galicia, e que, cando a punto están de cumprirse trinta anos do cambio metodolóxico que supuxo o traballo de Francisco Morente Valero, aínda continúan abordando a depuración do Maxisterio nacional sen acudir e sen afondar nos expedientes deses mestres, que na súa maioría custódianse no Archivo General de la Administración ( AGA), en Alcalá de Henares. García Díaz citou traballos recentes publicados en Galicia que quedan curtos precisamente por non utilizar os citados expedientes. No caso galego a provincia da Coruña é unha excepción, pois conta co estudo rigoroso realizado polo director do Centro Asociado á UNED en Ourense, e que está a piques de converterse nunha monografía. A outra o será Ourense, provincia na que, como no caso do estudo sobre a coruñesa, tamén desde a Facultade de Historia da Uvigo trabállase en analizar os expedientes AGA. “Só así se pode facer un estudo profundo e completo dun territorio provincial, como A Coruña no que non só aténdese á cantidade de mestres senón que o estudo rigoroso dos expedientes achega unha radiografía impresionante da sociedade rural e urbana coruñesa daqueles anos”, dixo o poñente.
“A Segunda República introduciu formulacións educativas e pedagóxicas polo que, como hipóteses de partida, cabe pensar que os sectores máis identificados con aquelas formulacións deberon ser os que padeceron con maior rigor o proceso de depuración”. Con todo, sinalou o doutor García Díaz, “entendemos que o Maxisterio español non pode ser tratado de modo homoxéneo nin tampouco realizar unha identificación apriorística, como moitas veces sucedeu na historiografía, entre republicanismo e Maxisterio”. Engadiu o director do Centro Asociado á UNED en Ourense que isto é así “en primeiro lugar, porque unha porcentaxe moi significativa de docentes fora formado e accedera ao exercicio da súa profesión na Ditadura de Primo de Rivera e durante a Restauración, moi afastados, por tanto, dos valores republicanos”. O outro motivo, en palabras do relator, é que “a brevidade da experiencia republicana non podía provocar unha mutación radical no posicionamento ideolóxico da totalidade dun corpo numeroso e heteroxéneo”.O doutor García Díaz deixou claro que o proceso depurador ha de ser abordado analizando cada unha das instancias do mesmo, vendo cantos expedientes recibe cada unha e como os resolve, os recursos presentados e a sentenza final. E analizar con minuciosidade os informes de cada instancia informante: Garda Civil, alcalde, párroco, pai de familia de bos costumes, FET das JONS, etc.
Desactivar calquier rebeldía e enxendrar fidelidades
O doutor Prada Rodríguez que é un referente na investigación da represión franquista a nivel nacional, falou da represión económica tras o fracaso do golpe de estado de xullo de 1936. O seu relatorio está baseada na investigación por el realizada que deu o seu froito na monografía Marcharon con todo. A represión económica en Galicia durante o primeiro franquismo, publicado por Biblioteca Nova.Xullo Prada sinalou que a represión que segue ao fracaso do golpe de estado “responde nos seus inicios a unha dobre lóxica: desactivar calquera demostración de rebeldía e desobediencia e procrear fidelidades compulsivas para asegurar a vitoria. Este é o contexto no que hai que situar as primeiras subscricións patrióticas e a articulación de todo un sistema de exacciones económicas do que foron vítimas tanto esquerdistas como cidadáns que non demostraban o entusiasmo esperado á hora de contribuír ao esforzo bélico ou exteriorizaban condutas consideradas ‘pouco acordes’ coas novas circunstancias”.
Aínda que a dimensión política e recadatoria resultan inseparables en todo o complexo armazón que abarca a represión económica, sinalou o profesor-tutor e coordenador académico da UNED en Ourense que “os intereses crematísticos foron prioritarios durante os primeiros meses da guerra. Postulacións e multas gubernativas proporcionaron a maior parte dos recursos extraordinarios que os rebeldes puideron desviar cara ás frontes de batalla ata ben entrado 1937, pero enseguida as Comisións de Incautación de Bens tomaron a substitución no que se refire ao castigo do pasado social e político dos esquerdistas”. Indicou Prada que desde a entrada en vigor da normativa de responsabilidades políticas, “máis que a pura recadación, comezaron a primar outros obxectivos: separar da sociedade aos elementos perigosos ou nocivos e reintegrar á vida cotiá aos arrepentidos para que laborasen pola grandeza da patria”.
A visualización do castigo aos infractores, a ejemplaridad coa que se quixo revestir a súa aplicación e o medo para ser expedientado, máis que a contía da sanción, convertéronse entón, tal como relatou o profesor da UNED, “nunha valiosa arma de disuasión e intimidación que inhibía calquera mostra de desafección. Se a súa eficacia foi tan notable debeuse a que non actuou de forma illada, senón que se combinou con outros moitos mecanismos de coerción e de control social e tamén cos modestos incentivos de atracción que o réxime empezou a dispensar entre os afectos e os arrepentidos”. Porque, proseguiu o doutor Prada Rodríguez, “en definitiva, as responsabilidades políticas incidiron sobre unha poboación psicoloxicamente desarmada, inerme, desmovilizada, que precisaba concentrar todas as súas enerxías na hercúlea tarefa de sobrevivir nas difíciles condicións de posguerra mentres os vencedores permanecían vixiantes e en alerta para esmagar a máis pequena mostra de desviación”.
No mencionado libro de Prada faise un completo percorrido pola realidade deste tipo de represión e tal é o seu nivel que o constitúe nun dos poucos traballos referentes en España sobre a represión económica a partires de 1936.
