Facebook

Twitter

Mapa web

Youtube

Instagram

Campus UNED

Ricardo Mairal en Ourense: "Rendimos respeito aos valores dos nosos estudantes: esforzo, perseverancia, constancia, disciplina".

9 de noviembre de 2023

O Reitor da UNED inaugurou o curso e tanto el como todas as institucións do Consorcio felicitaron a xestión de impulso que o director co seu equipo leva a cabo en UNED Ourense. Todas as institucións deixaron patente o seu apoio inquebrantable así como a colaboración cos proxectos desta Universidade. O acto contou coa presenza das primeiras autoridades da provincia.

OURENSE, 9 de novembro de 2023. O Reitor da UNED. Ricardo Mairal Usón, destacou en Ourense a "cultura do pacto, do diálogo, da confianza" que se ve reflectida no apoio histórico das institucións que integran o Consorcio de UNED Ourense. "É unha verdadeira honra e emotivo celebrar a apertura do curso académico, que implica a alegría posta nos programas docentes". Marial salientou o "papel extraordinario da ciencia, a educación na sociedade do século XXI". Dedicou unhas palabras aos estudantes egresados que terminaron os seus estudos o curso pasado e referiuse a eles con "respecto, gratitude, felicitación" e desexoulles que se sigan formando.

Ricardo Mairal tivo un importante recoñecemento ao traballo que a universidade desenvolve a través de UNED Ourense, destacando "no seu director a xestión que realiza, a actividade puxante que lle dá a este Centro Asociado. A miña felicitación". Agradeceu igualmente as palabras do presidente da Deputación, cando expuxo a súa experiencia persoal como estudante na UNED. Díxolle que "é un exemplo que nos honra como universidade. A UNED ten unha metodoloxía semipresencial e foise adaptando ás novas tecnoloxías ao longo de medio século, ata chegar á Intelixencia Artificial". Mairal Usón indicou que a UNED "forma ao 40% dos estudantes españois con discapacidade" o que representa a máis de 8.000 estudantes.

De igual xeito sinalou a formación que a UNED dá aos militares en misións polo estranxeiro. "Iniciamos o curso con incertezas. En tempos de incerteza busquen amparo na ciencia, no coñecemento e na educación. Ciencia e coñecemento son a resposta a estes desafíos apaixonantes, inmensos e suxestivos. A esperanza é infinita", dixo o reitor, engadindo que a universidade debe estar moi atenta aos grandes desafíos. Lembremos que é nas universidades onde se fai o 70% da investigación neste país". A Ricardo Mairal preocúpalle, dixo, "o crecemento alarmante das falsas noticias que inspiran á pseudociencia. Cando se aceptan argumentos en función da súa estravagancia, debemos recorrer ao rigor". O reitor da UNED fixo fincapé na necesidade de "render respecto aos valores dos nosos estudantes: esforzo, perseveranza, constancia, disciplina. Os estudantes da UNED ocupan os primeiros postos das oposicións".

Luis Menor

O presidente da Deputación e do Consorcio de UNED Ourense, Luis Menor Pérez, dixo que "a UNED inicia un novo curso, e esa é sempre unha magnífica noticia para Ourense. Como cada ano, e xa son 31 (nada menos!), pon a disposición da cidadanía a oportunidade de adquirir novos coñecementos, de formarse en diferentes especialidades e de vivir a experiencia, sempre estimulante e enriquecedora, de aprender novos contidos para o seu desenvolvemento intelectual e profesional, ou tamén no cultivo das súas afeccións persoais". Considera o presidente

Con isto, segundo Luis Menor, "a UNED realiza unha valiosísima achega no fomento a Educación para todos, un dos obxectivos máis ambiciosos que poida perseguir unha sociedade moderna: Dar a oportunidade de que cada persoa aprenda aquilo que desexa, sen que esta se vexa limitada por cuestións xeográficas ou administrativas. Darlle ás persoas a oportunidade de aprender e converterse na mellor versión de si mesmas, desde un punto de vista individual, e contribuír ao desenvolvemento da cultura e a integración social. A UNED inicia un novo curso coa ilusión que sempre caracteriza a quen cre no que fai, cun equipo directivo que aposta por potenciar a presenza da institución en toda a provincia, como é o caso da súa sede en Valdeorras, en A Rúa. E faino alentada por esas máis de 1.000 persoas que cada ano atopan na súa oferta formativa un motivo polo que seguir aprendendo. Alumnas e alumnos que se matricularon nos graos, nos graos combinados, mestrados, UNED sénior e cursos de extensión. Máis de 1.000 razóns polas que seguir apostando por este modelo formativo".

Luis Menor é ex estudante da UNED: "permítanme que aquí o enfatice desde a miña experiencia persoal, pois hoxe non só falo como presidente da Deputación; tamén o fago como ex alumno e alumno que pretendo seguir sendo... Cando poida adicarlle o tempo que merece, retomarei o grado que teño empezado, algo que nestes tempos téñoo certamente complicado... Pero esa é a miña intención, cando teña que ser. Así que como como alumno que fun e pretendo volver a selo, sei perfectamente que todo canto se diga bo da calidade da ensinanza da UNED en Ourense é xusto, acaído e obxectivo".

O estudantado, sinalou o presidente,"demostra que Ourense é unha provincia de mulleres e homes que queren aprender. E que o fan cunha clara mostra de compromiso, o que debe ter unha persoa para estudar sen as facilidades da formación presencial. De axudalos nese compromiso encargarase o estupendo equipo da UNED de Ourense, e niso colaboraremos as institucións, como a Deputación de Ourense, que con total convicción é unha das entidades que financian o Consorcio desde os seus inicios, hai 31 anos". Según Luis Menor, "é unha honra para Ourense acoller por primeira vez ao reitor magnífico da UNED, Ricardo Mairal Usón, que nos visita por primeira vez e preside este acto de apertura do presente curso académico. Non me cabe dúbida de que o director da UNED en Ourense, Jesús Manuel García Díaz, exercerá de excelente cicerone de todo o que a nosa provincia ofrece ao mundo. Benvido, pois, Ricardo Mairal Usón, a Ourense. Esta terra é acolledora, hospitalaria e xenerosa e estamos máis que encantados de terte aquí. Non quero rematar esta intervención sen agradecerlle a Jesús Manuel García Díaz o seu traballo a prol desta querida institución. O entusiasmo, o afán de comunicación, a paixón pola divulgación do coñecemento que sempre o caracterizou, tanto na súa vertente académica como na xornalística e a da investigación, son claves nesta etapa que está a dirixir de xeito maxistral. Grazas aos dous e grazas a todas as persoas que formades esta estupenda comunidade educativa. Unha mostra máis desta provincia con inquedanzas, gañas de se superar e de avanzar grazas á formación e ao coñecemento, ferramentas que son a gran razón de ser da UNED, que tanto bo fixo por esta provincia e que así o sigue facendo. Desde logo, facedes provincia e a Deputación sempre estará ao voso carón para seguir facendo Ourense entre todos". Luis Menor está agradecido á UNED pois a ela "debo os meus anos de vida laboral. Téñenme gañado para a causa".

Tenente de alcalde

O tenente de Alcalde, Armando Ojea Bouzo, dixo que as institucións do Consorcio "apoiamos á UNED todos a unha. A UNED vai por diante no ensino na diversidade. Estamos orgullosos de apoiar á UNED desde o Concello de Ourense. Estaremos dispostos a apoiar á UNED en todas as frontes que leve a cabo. Fiou moi ben datos doutras intervencións previas para salientar que nun mundo de programas do corazón, de estrelas das revistas é bo que soasen na sala os nomes de Aristóteles e doutras figuras do pensamento universal, dando a entender que hoxe iso parece unha rareza e con todo é o propio da Universidade, o rigor e o pensamento crítico.

Secretario xeral de Universidades

O secretario xeral de Universidades da Xunta, José Alberto Díez de Castro, destacou que a UNED é pioneira no ensino semipresencial, ademais de destacar que na nosa universidade pódense examinar estudantes no estranxeiro así como nos centros penais, algo que non leva a cabo a universidade presencial. Díez de Castro manifestou "a enorme dimensión social da UNED facendo factible a todos os cidadáns alcanzar a educación superior". O secretario xeral referiuse ao feito de que a UNED permite aos estranxeiros acreditarse a través desta universidade para acceder aos estudos superiores en España. Engadiu igualmente que a UNED realiza "un labor incalculable para a inclusión, para a democratización da educación, para a conciliación e con flexibilidade.

Director de UNED Ourense

O director de UNED Ourense, doutor Jesús Manuel García Díaz, sinalou que o de onte foi "un día de celebración reforzado pola presenza do Reitor Magnífico da UNED, Dr Ricardo Mairal Usón e pola presenza de todos vostes, meus queridos amigos. Grazas pola súa presenza e grazas igualmente a todas as institucións, organizacións e empresas que colaboran con nós durante todo o ano, facilitando as prácticas dos nosos estudantes nos diferentes Graos ou na organización de cursos de extensión. Grazas aos colexios profesionais de Economistas, Avogacía e Enfermaría, por ese bó clima de cooperación con esta universidade".

Segundo García Díaz, "UNED Ourense está enraizada na sociedade á que serve desde hai 31 anos. Xeracións de ourensáns formáronse con rigor na UNED desde a súa terra, desde a súa casa, co apoio do Centro Asociado que teño a honra e a felicidade de dirixir. En efecto, UNED Ourense é un deses 61 tentáculos espallados pola Universidade pública máis grande de España, a través dos que esta institución se incardina en todos os recunchos do país formando parte da súa epñiderme. Desde UNED Ourense traballamos a diario facendo provincia, en comunicación fluida co Reitorado e coas Facultades e Escuelas superiores desta casa, para darol mellor servizo aos nosos estudantes".

O director de UNED Ourense agradeceu o apoio dos membros do Consorcio, "unha vez máis, porque permiten que desde UNED Ourense se faga lío do bó", e deu a súa noraboa"aos estudantes que remataron a súa carreira este último ano. E tanto aos novos como aos que seguen estudando con nós, todo o meu recoñecemento, apoio e un continuo bridis de ilusión para desexarlles que co estudo aprendan en se divirtan".

Memoria do Curso 2022-2023

A secretaria, María Concepción Álvarez Gómez, deu conta da Memoria do Curso 2022-2023. "Un curso máis logramos superar con solvencia o desafío que supuxo para o noso centro impartir ao mesmo tempo todas as titorías presencial e de maneira telemática, o que significou titorizar case 1.500 materias, das que preto dun terzo foron presenciais e emitidas desde Ourense e A Rúa, e o milleiro restante, recibidas por webconferencia desde os outros trece centros asociados cos que formamos o Campus Noroeste", sinalou, para salientar tamén que xunto aos ensinos regrados, "continuamos na liña de fomentar a organización de actividades e programas destinados a visibilizar o traballo que realiza a UNED en materia de transferencia e a enriquecer a experiencia educativa dos nosos estudantes e fomentar a súa participación activa na vida académica, entre os que salientan: unha nova edición das Xornadas Científicas para escolares da provincia, con gran éxito de participación, este curso cos experimentos de Óptica do Kit de Faraday; o curso de Paleografía Medieval desenvolto no Arquivo Histórico Provincial con alumnos de toda España; a presentación do Programa Educativo da UNED en Centros Penais, en Pereiro de Aguiar; ou as visitas do Director de UNED Ourense aos Institutos da provincia na promoción da UNED".

Doutra banda, Álvarez Gómez sinalou que "UNED Ourense viu recoñecido o seu proxecto de Comunicación polo Vicerreitorado de Calidade e pola Cátedra de Calidade de Tudela. A Comunicación de UNED Ourense foi exposta como modelo para todos os Centros da UNED. Tamén renovamos a imaxe externa do Centro dacordo con este proxecto, ofrecendo unha imaxe máis moderna e dinámica en consonancia co que queremos que sexa o noso Centro Asociado".

O curso 2022-23 foi tamén o da presencialidade plena no programa da UNED Senior, recuperándose os niveis anteriores á pandemia cun total de 85 participantes coa realización dos cursos no Centro Cultural Marcos Valcárcel que, un ano máis, a Deputación Provincial de Ourense puxo ao dispor dos nosos maiores para esta actividade formativa. "Todo este labor foi posible grazas a uns recursos humanos que supoñen 57 titores e titoras no Centro Asociado de Ourense, outros 10 na Extensión da Rúa e 9 traballadores e traballadoras de Administración e Servizos que atenden a case 1.000 estudantes matriculados só en Ensinos Regrados, aos que habería que sumar os matriculados nas actividades formativas e de extensión universitaria: outros 1.000 en total que constitúen a auténtica razón de ser do noso Centro Asociado. Un estudantado que procede na súa maior parte, case un 83%, da provincia de Ourense, certificando o que, cremos, constitúe un importante labor social na medida en que proporcionamos formación a un número moi significativo de ourensáns que doutro xeito terían difícil acceder ao ensino superior. Con todo, tamén temos porcentaxes significativas de estudantes procedentes das outras tres provincias galegas (case un 15%) que elixen o noso centro e aos nosos titores para completar a súa formación".

No que se refire ás comarcas de orixe do estudantado UNED domiciliado na provincia de Ourense, temos representación de todas elas, salientando en primeiro termo os procedentes da comarca ourensá, que supoñen un 67% do total. A continuación sitúanse os alumnos e alumnas orixinarios das comarcas do Carballiño, Verín, A Limia, Valdeorras e O Ribeiro no que se refire ás dúas primeiras con porcentaxes que roldan ou superan o 5%.

Por grandes áreas de coñecemento, o estudantado que opta por Ciencias Sociais e Xurídicas representa o 38% do total, seguido polo de Ciencias da Saúde (22%), Artes e Humanidades (17%), o Curso de Acceso (5%), o estudantado de Ciencias Experimentais e Enxeñería (en conxunto un 6%) e os estudantes de CUID e Posgraduados (12%). "Durante o curso 2020-2021 rexistrouse un lixeiro incremento no número de matrículas, en boa parte imputable para os efectos da pandemia. O retorno ao mercado laboral dunha parte daquel estudantado como resultado da recuperación económica e as mellores cifras de emprego xunto cos efectos do envellecemento demográfico da provincia explican que o pasado curso a nosa matrícula se situara en guarismos próximos ao milleiro de matriculados", declarou a secretaria de UNED Ourense.

Por idades, a maior concentración de estudantes prodúcese no tramo de 24 a 49 anos, "aínda que temos cumprida representación desde os 19 ata os 80 anos, apreciándose nos últimos anos un aumento no número de matriculados no tramo de 18 a 25 anos, o que vén certificar o papel complementario da UNED respecto da Universidade presencial na medida en que, como xa sinalamos, boa parte dese estudantado non tería posibilidade de cursar estudos universitarios de non existir a nosa oferta educativa". Engadiu María Concepción Álvarez que foi especial aceno de identidade de UNED Ourense a aposta pola formación continua de calidade máis aló dos ensinos regrados. "O pasado curso académico tentamos profundar nesa liña, prestando especial atención ás actividades de extensión universitaria e culturais, celebrándose de novo a maioría, presencial e de maneira telemática. Dentro da variada oferta de cursos destacan por unha banda os realizados na Rúa (Introdución á olivicultura, e varios cursos Cursos sobre poda), aos que se unen outros que contaron cunha destacada participación como, as tradicionais Xornadas de Historia Contemporánea e do Tempo Presente ou os de Linguaxe de Signos (na súa quinta edición) ou os de Dirección de Banda de Música. En total, no curso académico que finalizamos, levamos a cabo 17 actividades de extensión universitaria e culturais cun milleiro de matriculados tanto de Galicia como do exterior, o que supón para nós atender 79 días na o ano de formación non regrada e un total de 336 horas de formación".

Dentro destas actividades a secretaria mencionou novamente o programa da UNED Senior, que, desenvolveuse totalmente de forma presencial. "No pasado curso houbo un total de 85 participantes cun total de 170 matrículas en diversas materias, salientando as xa tradicionais de Arte, Filosofía ou Cinema e o de Crimes sen resolver. Vaia desde aquí a nosa felicitación a todos eles e o noso especial agradecemento á Deputación Provincial de Ourense, que, como sinalei, non só pon á nosa disposición o Centro Cultural Marcos Valcárcel senón que subvenciona co 50% do custo da matrícula ao estudantado domiciliado na provincia de Ourense". A isto teriamos que engadir 12 prácticas de estudantes en entidades públicas e privadas só nos mestrados de Avogacía, Formación do Profesorado e Psicoloxía Sanitaria, xunto doutras 21 prácticas nos graos de Educación Social (6), Psicoloxía (6), Traballo Social (3) e Criminoloxía (2) Pedagoxía (4).

"E xa para finalizar, agradecer ás nosas entidades patrocinadoras: a Deputación Provincial de Ourense, o Concello de Ourense, a Universidade Nacional de Educación a Distancia, a Xunta de Galicia e o concello da Rúa o esforzo realizado para o sostemento do noso centro Asociado. O compromiso diario de todas estas institucións co Centro Asociado de Ourense é a mellor garantía para que podamos afrontar con solvencia o que serán os grandes retos da educación do futuro", sinalou Álvarez Gómez.

Representante de estudiantes egresados

A representante dos estudantes egresados, que terminaron a súa carreira universitaria coincidindo co final do curso 2022-2023, Salomé Fernández Senra, interveu neste acto: "Suponse que neste momento o meu cometido sería o de transmitir a todos vostedes o sentir dos meus compañeiros, ou alomenos, iso é o que dicta o protocolo. Comprenderán que árdua e dificil é o meu labor, por tratar de representar a un colectivo tan extenso como heteroxéneo". Para Salomé Fernández, isto "é dificil partindo xa do momento en que cada un de nós chegou un día, xa hai anos, a tomar a decisión de matricularse na UNED. Con motivos ben distintos, con circunstancias distintas, con expectativas moi diversas... pero cun obxectivo común, iniciar estudos para mellorar a nosa formación académica e persoal, comprendendo mellor o mundo no que vivimos, cos seus cambios vertixinosos e galopantes que nos sumerxen nesta sociedade globalizada, na que todos os aspectos da vida están interrelacionados. Formación que nos axudará a comprender, valorar, avanzar e acadar criterios cos que poder opinar, dialogar, traballar e posicionarnos de forma crítica no mundo que nos tocou vivir. Sen formación non pode haber opinión nin capacidade de decision axeitada".

Segundo a representante dos egresados, "a UNED facilitounos esa formación sin a nosa presencia física nun mesmo tempo e espacio, sin coñecer persoalmente aos nosos compañeiros, profesores, persoal administrativo....camiñando e avanzando nunha soidade que, en principio, polo menos asusta. Nada máis lonxe da realidade.

A realidade é que en todo momento nos sentimos acompañados, no noso deambular por unha morea de compañeiros cos que podíamos interactuar a través de foros e plataformas virtuais, cando , por motivos varios, a asistencia ás titorias non era posible. Contamos tamén con equipos docentes e titores que iluminaron, guiaron e acompañaron o noso camiñar. Deste xeito, fomos superando todas as etapas precisas para chegar ao fin deste percorrido. Houbo etapas divertidas e tediosas, fáciles e difíciles, costa arriba e costa abaixo , pero....xa remataron. Grazas a ese acompañamento contínuo e a o esforzo persoal de cada un de nós, fóronse superando ata acadar a meta. E digo meta, que non final. Digo meta como un novo punto de partida para continuar diferentes camiños nos que, dalgún ou outro xeito, nos seguiremo acompañando. Digo meta coa satisfacción da labor feita e os obxectivos cumpridos".

Colexio de Economistas

Dentro da colaboración entre UNED Ourense e o Colexio de Economistas, establézese cada ano un premio para o estudante que mellor expediente consiga nalgunha das tres carreiras de corte económico que ten a UNED: Economía, Turismo e Administración e Dirección de Empresas. Nesta ocasión o agraciado foi Ángel Sotelo Álvarez, quen por un problema de última hora delegou a recollida nos seus pais. Leu a acta o secretario xeral do Colexio, Juan Antonio Santamaría Rodríguez e entregou o diploma e os agasallos a decena, Carmen Sampayo David. A continuación houbo unha representación de egresados que recibiron a súa bolsa coa cor se du facultade e un diploma, por terminar as súas respectivas carreiras.

Lección inaugural

A lección inaugural foi impartida polo doutor José Domínguez Alonso, profesor titor de UNED Ourense. O seu título é Competencias profesionais docentes na atención á diversidade: unha visión renovada. Un tema, dixo, "oportuno pola necesaria redefinición e actualización das tarefas e competencias profesionais que necesitan os nosos docentes como consecuencia da situación cambiante da sociedade na que vivimos (auspiciada polas novas demandas sociais), o que esixe adquirir destrezas adicionais ás que tradicionalmente se vencellaban á tarefa de ensinar. Polo tanto, a principal finalidade desta intervención será a de mostrar iniciativas e propostas, que potencien o desenvolvemento de competencias profesionais docentes, consideradas clave no proceso de ensino-aprendizaxe, e poñer o foco das mesmas na atención á diversidade de estudantes que se forman nos nosos centros de ensino".

Comezou o relator referíndose á diversidade humana, o que implica entender que cada individuo ten:

un conxunto de características que comparte con todos os seres vivos (carácter universal),
outras que comparte só con algúns seres humanos (cultura),
outras que son únicas, persoais. Evidentemente, nin que dicir cabe que devanditos aspectos áchanse interrelacionados.

Engadiu que se tomamos como punto de partida "o obxectivo xeral de educación: conseguir que todos os individuos e grupos cheguen ao desenvolvemento óptimo do seu potencial, reforzado polo principio de equidade (non dar a todos o mesmo, senón a todos e cada un o que necesita), deberíamos ocuparnos de analizar e respostar as diferenzas existentes entre (e dentro de) persoas e grupos, centrándonos específicamente naquelas diferenzas que sexan relevantes ao feito educativo".

"En España, do mesmo xeito que noutros países, a diversidade é un fenómeno moi salientable que transformou a composición de centros educativos e aulas, nas que o volume de estudantes diversos non para de crecer en todos os niveis educativos. Consecuentemente, son numerosos os organismos nacionais e internacionais (UNESCO, UE, OCDE…) que constataron as carencias e limitacións dun sistema educativo que leva anos requirindo un profundo cambio que avogue por satisfacer as necesidades de aprendizaxe de todos os individuos no mundo coa única pretensión de fortalecer a cohesión social", expuxo Domínguez Alonso. Por iso, indicou que sería razoable incorporar "novas competencias profesionais docentes para poder superar os cambios necesarios auspiciados por estas novas contornas diversas. É dicir, contar cuns docentes capacitados para atender as necesidades de todos e cada un dos seus estudantes integrándoos, a todos eles, dentro de una mesma escola (educación inclusiva). Este feito, sen dúbida salientable, vén situar ás competencias profesionais docentes no epicentro de todas as innovacións metodolóxicas e organizativas dos centros de ensino que avoguen pola atención á diversidade". Cara esta afirmación, só cabe exporse unha serie de cuestións:

Por que? É necesario potenciar o desenvolvemento dunhas novas Competencias Profesionais Docentes para poder chegar a ser conscientes do relevante nunha situación de ensino-aprendizaxe e estar nas mellores condicións de actuar sobre as diferenzas individuais do alumnado e adaptarse a elas 2.
Para que? Para facer realidade un dos principais fins educativos establecidos nas distintas leis educativas: o respecto á diversidade.
Como? Sendo capaces de vincular as evidencias da práctica inclusiva con ideas e principios teóricos máis xerais apoiando os razoamentos sobre os procesos de ensino-aprendizaxe para decidir como actuar para que a atención á diversidade se faga tanxible para todos, sen excepción.
Quen? Docentes sensibles, conscientes e comprometidos que sexan capaces de reflexionar sobre un novo proceso que consiste en reordenar os elementos do sistema educativo para que se poidan atender os cambios acaecidos na sociedade e, singularmente, ás novas demandas que estes cambios expoñen. A preparación profesional, a competencia técnica, son requisitos necesarios, pero non suficientes. O certo é que unha e outra vez queda en evidencia un feito: os cambios educativos sempre van a remolque dos cambios sociais (Moya e Luengo, 2021, p. 14)".

En todo caso, explica o doutor José Domínguez, "debemos aceptar que as competencias profesionais dos docentes do futuro, deben aspirar á construción duns coñecementos e dunhas habilidades básicas sólidas, ao mesmo tempo que se fomenta a capacidade de utilizar estes coñecementos e estas habilidades en situacións da vida real e en contextos específicos. A maneira de aproximarnos a estas cuestións asume que aprender un coñecemento non se pode separar do seu uso. En particular, asúmese que usar o coñecemento en situacións prácticas leva á transformación do devandito coñecemento". Así, para avanzar na educación deste século e vindeiros, será necesario, en palabras do relator, "alcanzar un modo de articular eficazmente as diferentes competencias profesionais docentes para que orienten a transformación de mellora no sistema de ensino-aprendizaxe que chegue a todo o alumnado. Convén lembrar aquí, o que nos di Hargreaves: o cambio é inevitable, só a mellora é electiva. E esta é precisamente a cuestión: mellorar supón sempre elixir por que, para que, como e quen vai asumir e acometer novas formulacións para lograr unha mellor atención á diversidade".

POR QUE?

"As transformacións que veñen levando a cabo no ámbito educativo nos últimos tempos afectan tanto as estruturas máis profundas das organizacións educativas como a todos os que están implicados no seu quefacer diario. O resultado deses cambios dá lugar a unha nova dimensión dos centros educativos que deben contemplar a inclusión de todo o seu alumnado, independentemente das condicións persoais ou sociais que posúa", expuxo Domínguez, engadindo que "dado que o tipo de educación recibida é determinante para decidir a inclusión ou exclusión social das persoas, débese asumir que os centros de ensino deben adaptarse ás necesidades de todo o seu estudantado, afastándose dunha visión individual e esixindo cambios no sistema educativo. Sería aconsellable ter en conta as palabras de Piaget “Cando lle ensinas a un neno algo, quítaslle para sempre a oportunidade de descubrilo por si só”. Do mesmo xeito que todos os procesos de cambios no enfoque do sistema educativo, este novo proceso de competencias profesionais para o profesorado, consiste, segundo dixo Domínguez Alonso, "en reordenar os elementos do sistema para que poidan atender os cambios acaecidos nos centros educativos e, singularmente, as novas demandas que xorden no ámbito da atención á diversidade. Todo novo proxecto móstrase como unha oportunidade, en forma de reto, para seguir avanzando sen perder de vista o acontecido no devandito campo (liña de tempo no avance da atención á diversidade):

Lei Xeral de Educación de 1970: primeiro intento na atención ao alumnado con necesidades educativas especiais como un sistema paralelo ao ordinario.
Constitución de 1978: promove políticas de integración dos minusválidos.
Plan Nacional de Educación Especial (1979): xorde o concepto de normalización (poñer ao dispor de todos os atrasados mentais unhas condicións e formas de vida que se aproximen o máis posible ás vixentes na sociedade), integración escolar (que pretendía unir a educación especial á ordinaria), sectorización da educación e individualización.
Lei de Integración Social dos Minusválidos (LISMI, 1982): diferenza entre discapacidade, deficiencia e minusvalía. Constitúese no instrumento normativo básico a través do cal xa non son os alumnos quen debe adaptarse ao ensino xeral planificado e dirixida á maioría do alumnado, senón o ensino a que debe adecuarse aos alumnos en función das súas capacidades e necesidades (RD 334/1985).
Lei Orgánica de Ordenación do Sistema Educativo (LOGSE, 1990): Propón un modelo de escola aberta á diversidade e o suficientemente flexible para ofrecer a resposta educativa máis axeitada a cada estudante. Esta lei substitúe o termo Educación Especial por Necesidades Educativas Especificas (informe Warnock, 1978). Consolida os principios promulgados anteriormente: normalización, integración e individualización do ensino.
Lei Orgánica de Educación (2006): mantén o modelo de atención á diversidade da anterior lei, aínda que con carácter menos inclusivo.
Lei Orgánica para a Mellora da Calidade Educativa (LOMCE, 2013): Recoñece expresamente a heteroxeneidade e o dereito de todos os alumnos a recibir unha educación adaptada aos individuos.
Lei Orgánica que modifica a Lei Orgánica de Educación (LOMLOE, 2020): Reforza e amplía a atención ás necesidades educativas do alumnado impulsando a detección precoz das dificultades de aprendizaxe e promovendo a superación de todas aquelas barreiras que poidan limitar o dereito á educación do estudantado".

"O razoable, baseándonos nos principios de entropía (todo sistema tende á desorde) e neguentropía (introducir orde nun sistema desordenado), é incorporar novos coñecementos e nova formación ao sistema para que poida superar a contorna de partida (binomio: segregación-integración) para penetrarse en contornas especialmente inclusivas (binomio: inclusión-escola para todos). Chegados a este punto, pódese formular a idea que nos parece esencial: o éxito das institucións de ensino depende en gran medida das capacidades profesionais dos seus docentes para transformar as condicións de ensino-aprendizaxe en melloras que amplíen as oportunidades educativas de todo o seu estudantado".

2. PARA QUE?

Na súa intervención, o relator sinalou que para seguir contribuíndo ao desenvolvemento da atención á diversidade nas comunidades educativas, "temos que seguir traballando para mellorar a capacidade profesional docente (CPD), algo que, estando presente, non foi visible. Con todo, mellorar require sempre un enfoque e unha estratexia onde a CPD é o potencial que cada institución ten para lograr unha efectiva igualdade de oportunidades de aprendizaxe para todos os individuos. De feito, os centros educativos deben constituír a unidade básica na que se estruturan as CPD, a través de itinerarios formativos que prioricen a atención á diversidade, para lograr romper ou reducir a fenda de coñecemento entre o que o centro educativo debe saber na atención á diversidade do seu estudantado e o que sabe da devandita atención. De feito, as CPD deben ser o feito diferencial que estableza as liñas base sobre o que o centro debe facer e o que en realidade fai en prol da atención á diversidade".

A configuración das Competencias profesionais docentes ten, salientou Domínguez, "unha transcendencia educativa na atención á diversidade capital, superando a mera “distribución do saber adquirido” e constituíndo a “clave de arco” dos centros de ensino. Todo iso lévanos a construír un perfil desexable dos docentes na atención á diversidade onde conflúan as competencias que teñen na actualidade (posto de traballo) e as competencias que se requiren nun profesional que atenda ao alumnado diverso".

Indicou que en Galicia, desde a Consellería de Cultura, Educación, Formación Profesional e Universidades, "considérase necesario elaborar e implementar un novo modelo de competencias que permitan actualizar a súa práctica profesional para a mellora permanente e o éxito educativos". Para iso fíxase seis obxectivos:

Mellorar a calidade da educación.
Axudar aos docentes para desenvolver habilidades profesionais clave.
Fomentar a profesionalización da docencia.
Establecer estándares de calidade claros para a formación e o desempeño.
Mellorar a colaboración e o intercambio de coñecementos.
Poñer en valor a figura do docente.

Para iniciar a incorporación das devanditas competencias profesionais docentes, "é fundamental que se fagan explicitas as áreas, competencias e niveis que deben orientar o grao de adquisición das mesmas por parte do profesorado. Así, a Consellería en Galicia ordénaas ao redor de tres áreas:

Pedagóxica (Abrangue unha serie de actitudes, habilidades e coñecementos que son esenciais para a práctica docente diaria da aula)

Competencia didáctica (xestionar o coñecemento para programar, deseñando situacións de aprendizaxe nas que se implementen metodoloxías e didácticas inclusivas).
Competencia comunicativa (interactuar de forma efectiva e contextualizada, utilizando a lingua como estratexia de aprendizaxe e comunicación, respectando os códigos e utilizando diferentes canles, tanto no marco escrito dos procesos de ensino-aprendizaxe como no resto das relacións dentro das comunidades educativas).
Competencia dixital (Activar o conxunto de capacidades, habilidades e destrezas que os docentes deben poñer en xogo para o ensino con soporte dixital ou mediado por tecnoloxías).

Profesional (Abrangue unha serie de actitudes, habilidades e coñecementos que parten do autoexamen e a reflexión sobre a forma en que se efectúa o labor educativo para trazar itinerarios de mellora a nivel persoal e institucional coa finalidade de converterse en mellores docentes e en motores do cambio social).

Competencia en desenvolvemento profesional (Levar a cabo un proceso transformativo, a nivel individual e colectivo, dirixido á mellora da actuación docente e das condicións de traballo no contexto dun centro educativo entendido como motor e unidade de cambio educativo e social).
Competencia en organización escolar e colaboración (Desenvolver funcións relacionadas coa organización e xestión do centro, a interpretación do contexto de traballo e a aplicación de plans e programas).

Social (Abrangue unha serie de actitudes, habilidades e coñecementos que permiten que o persoal docente cre ambientes saudables, seguros e sostibles ecoloxicamente, por unha banda, e construtivos, respectuosos e interculturais por outra, favorecendo así a convivencia e a inclusión).

Competencia en saúde, seguridade e benestar (Contribuír activamente á creación de ambientes saudables, seguros e compatibles co desenvolvemento sostible, facéndoo a través da prevención e detección temperá de situacións de risco, da implementación de solucións acordadas e informadas pola normativa vixente e de promoción de hábitos saudables a nivel físico e mental).
Competencia inclusiva, social e cidadá (Promover un clima de convivencia positiva no que se considera a diversidade como un activo de aprendizaxe, desenvólvese unha conciencia intercultural e internacional e aténdese á prevención e resolución de conflitos, fomentando a xustiza social e o respecto).

Advirte o relator que a capacidade profesional docente (CPD) non é a suma ou un agregado de competencias pedagóxicas, profesionais ou sociais, senón que é, ante todo, "unha capacidade sistémica, e como tal, emerxe e faise presente mediante a combinación de diferentes áreas. Para ser máis exactos, tal e como a vexamos, a capacidade profesional docente configurarase a partir dunha adecuada aliñación das sete competencias (didáctica; comunicativa; dixital; desenvolvemento profesional; organización escolar e colaboración; saúde, seguridade e benestar; e inclusiva, social e cidadá)". Cada unha destas competencias pode alcanzar o seu propio nivel de desenvolvemento (básico-intermedio-avanzado) e, en consecuencia resultar esenciais:

Para o propio docente: como ferramenta de autorreflexión e análise da propia práctica educativa, así como de autoavaliación e toma de conciencia do nivel de logro acadado e do seu propio proceso de desempeño para a superación profesional e como consecuencia das competencias dos estudantes.
Para o centro educativo: como ferramenta de centro para a toma de decisións sobre a súa formación, fundamentada nunha análise das necesidades do claustro e nun deseño de itinerarios formativos adaptados ao contexto do centro.
Para o propio deseño das CPD: como instrumento de análise e planificación da formación profesional docente (plan, itinerarios…) para programar as ofertas formativas dos docentes en función das necesidades detectadas.

"Así pois, ao considerar as CPD como eixo da formación na atención á diversidade esperamos lograr: docentes máis formados e capacitados, que desenvolverán o seu traballo de maneira máis satisfactoria para se mesmos e para o centro. Iso levaranos a conseguir os resultados que se persigan en cumprimento da misión e visión na atención da diversidade. Finalmente, devandito camiño culminará co cumprimento das necesidades e expectativas do alumnado, familias e sociedade. De feito, a intención primordial é dar resposta ás necesidades e esixencias actuais na formación das CPD para lograr unha formación innovadora [Pero, que entendemos por formación innovadora? Formación innovadora é “aquilo que a organización quere aprender para ser máis eficiente e cumprir o seu propósito”. Pero para logralo supón enfrontarse a dous grandes retos: Darse conta das carencias que ten a organización na atención ao seu alumnado diverso; Decidir que necesita aprender nun determinado sentido: a atención a todo o seu alumnado] especialmente dedicada a promover sensibilidade, consciencia e competencia na educación para todos, prestando atención a tres direccións fundamentais que teñen como obxectivo:

A inclusión: capacitando á escola e equipándoa de forma eficaz para acoller a todos os estudantes, para atender ás súas necesidades escolares de forma que non repercutan negativamente nos seus resultados.
A interacción: saber facilitar boas relacións entre os iguais e cos adultos, procurando estimulase o mutuo interese, nun clima aberto e amigable, dentro e fose da aula, previndo e sandando situacións de distancia, discriminación e conflito.
O recoñecemento do outro: evitando caer no erro de impoñerse a el afirmando o propio estilo de vida e o propio pensamento sen ter en conta a súa cultura e a súa particular situación afectiva.

Para logralo, a formación para este cambio e innovación en prol dunha educación inclusiva e para todos debe centrarse nos seguintes puntos de referencia:

O centro educativo debe constituírse na unidade básica do cambio e protagonista directo do mesmo.
O contexto organizativo é un elemento crave: traballo en grupo como facilitador na innovación e participación.
A innovación: realizada por docentes de maneira individual desde a institución e en función dos obxectivos da mesma.

Son os grupos, os órganos, e non as persoas de maneira individual e illada, quen mellor resposta poden dar ás necesidades reais da institución (atención á diversidade). "En consecuencia, o modelo de competencias do profesorado debe partir da detección e expectativas, planificación e resposta a todo o seu estudantado, coa única pretensión de Formar-Asesorar-Apoiar ao devandito alumnado, todo iso a través dun seguimento, avaliación, innovación e mellora que axudarán a establecer as novas Canles de Capacitación. Neste contexto é onde volve xurdir a preocupación de coñecer as características indispensables que debería posuír unha formación enfocada ás CPD para ser considerada innovadora:

Novidade: algo novo que propicia unha mellora con respecto a unha situación ben definida.
Intencionalidade: un cambio que deliberadamente se propoña lograr unha mellora.
Interiorización: implica unha aceptación e apropiación do cambio por parte das persoas que deben levalo a cabo.
Creatividade: capacidade para identificar as melloras, fixar metas e deseñar estratexias que aproveiten os recursos dispoñibles para alcanzalas.
Sistematización: acción planeada e sistemática que involucra procesos de avaliación e reflexión crítica sobre a práctica e a innovación mesma.
Profundidade: xeración de cambios nas conceptualizaciones, as actitudes e as prácticas educativas.
Pertinencia: adecuación ao contexto socioeducativo que fai da innovación unha solución a unha problemática ben definida.
Orientada aos resultados: non é un fin en si mesma, senón un medio para lograr mellor os fins da educación.
Permanencia: mantemento durante o tempo necesario para converterse nunha nova normalidade.
Anticipación: recreación clara de cales son as características da situación que se quere lograr.
Cultura: cambios tanto nas concepcións como na práctica, que contribúen a formar unha actitude aberta a novos cambios.
Diversidade de axentes: colaboración e articulación de esforzos entre os participantes.

3. COMO?

"Construír un modelo de CPD que outorgue ao profesorado un papel de axente de desenvolvemento inclusivo nos centros educativos, pasa por implantar valores de actuación e procesos de traballo, con indicadores, ámbitos, responsables, resultados esperados, informes, conclusións e propostas de futuro, que nos permitan establecer marcos e procedementos de actuación comúns de forma real e práctica e transmitir unha imaxe homoxénea e organizada das comunidades educativas. Iso, pasa por establecer unhas condicións iniciais e realizar unha revisión exhaustiva dos seguintes procesos:

Diagnóstico e autorrevisión da prospectiva e detección de necesidades no centro educativo.
Planificación da acción: análise das actuacións realizadas (a favor da atención á diversidade), proposta de novas accións.
Desenvolvemento reflexivo e colaborativo no plan de atención á diversidade: intercambio de boas prácticas inclusivas.
Seguimento e avaliación conxunta dos procesos desenvolvidos: procedementos, indicadores e documentación; elaboración de informes e memorias finais.
Aplicacións informáticas (axuda das TIC)".

4. QUEN?

É necesario, insistiu o relator, que o profesorado "teña clara vontade e compromiso de mellorar as condicións de ensino-aprendizaxe e lograr unha efectiva igualdade de oportunidades para todo o seu alumnado". A partir de aquí, manifestou, poderase crear unha rede de colaboración e formación cohesionada, organizada, formada e con dúas premisas claras:

Nova estrutura orgánica de centro en prol da diversidade: Dirección xeral de centros e recursos humanos: responsable da formación permanente do profesorado; sistema de dirección estratéxica e xerárquica. Servizo de programas de formación: dependente directamente do Director Xeral; Organización e desenvolvemento do plan de formación e a dirección e coordinación da rede de formación; Referencia para os diferentes programas e funcións do servizo. Apoio de CAFI e CFRs: direccións e asesorías.
Principios de actuación do centro: A nivel estratéxico: o traballo do centro fundamentado na participación, proactividad, integración e cohesión. No ámbito da organización do traballo e a utilización dos recursos: traballo en equipo, repartición equitativa de tarefas e responsabilidades, corresponsabilidade e colaboración, bo clima laboral, efectividade e eficiencia.

Así mesmo, os centros estarán apoiados en todo momento pola rede de formación (CAFI e CFR) que terá encomendadas as seguintes funcións e dimensións no desenvolvemento do seu traballo:

Modelo competencial do docente: asesor/a guía no proceso de formación permanente do profesorado; membro dunha organización; interlocutor/a e referente; Investigador/a e Innovador/a; comunicador/a multilingüe; competente en educación dixital.
Este modelo competencial docente pretende dar resposta á necesidade de traballar coa diversidade nas aulas e articúlase ao redor de dous eixos: o centro educativo e as competencias profesionais dos docentes que os atenden.
O obxectivo último será a mellora da formación de todo o alumnado nos centros educativos, a través da mellora do nivel competencial do profesorado.
O docente que atende á diversidade do seus estudantes é aquel que: informa, acompaña, asiste e ofrece respostas de ensino-aprendizaxe acordes coas necesidades colectivas e particulares, para incidir en: a mellora da práctica docente, o desenvolvemento da carreira profesional do profesorado.

En certo xeito, afirmou o profesor Domínguez Alonso, "a contribución destes axentes formativos estará centrada en catro craves que, ao meu xuízo, deben formar parte de calquera proposta de actuación e axuda ao labor docente:

Comunicativa: Relación bidireccional entre o profesorado e outros axentes educativos: relación de comunicación (confianza e influencia).
Planificadora: flexibilidade e capacidade para dar resposta ás circunstancias cambiantes atendendo ao establecemento de metas, seguimento e axustes dos plans. Isto implica a creación dunha visión compartida, a identificación do centro como elemento de cambio, a creación de contextos, condicións, espazos e tempos para o traballo.
Formadora: promoción de actuacións de autorrevisión da práctica docente; de análise das consecuencias no alumnado, sobre todo, de consideración dos principios didácticos, metodolóxicos e organizativos.
Innovadora: Función transformadora, asesoramento como instancia de dinamización e apoio ao cambio educativo; fixar o cambio como meta e dimensión de traballo para o desenvolvemento de melloras específicas respecto de fins establecidos".

Este relatorio, segundo deixou claro o seu autor, "aséntase na convicción de que as reformas e avances no ámbito educativo deben ser continuas e paulatinas e que o papel dos docentes (CPD) non é outro que o de favorecer a mellora continua e progresiva da educación que reciben os cidadáns. De feito, tamén en consonancia co noso discurso, as novas Competencias Profesionais Docentes xustifícanse, en gran medida, para crear situacións para unha aprendizaxe inclusiva, atendendo a tres razoes:

Actualización e redefinición das competencias profesionais docentes no campo da atención á diversidade: protagonismo das “competencias brandas” asociadas ao comportamento das persoas, á súa desempeño social, liderado e manexo emocional.
Evolución cara a un modelo de organizacións educativas competentes: centros educativos como organizacións vivas, intelixentes, que crean coñecemento e facilitan o desenvolvemento de todo o seu alumnado.
Non basta con ter un profesorado moi competente, son necesarios uns obxectivos e fins comúns (un plan, unha estratexia).
Avaliar o impacto das CPD no modelo educativo en prol da diversidade do seu alumnado. Preguntas: fomos capaces de dar unha resposta ás demandas realizadas? Esta resposta foi satisfactoria, cumpríronse as expectativas do profesorado e melloraron as súas competencias profesionais? Que impacto e repercusión tivo a actuación do profesorado no centro educativo? En que medida a mellora das competencias profesionais do profesorado e do centro como organización determinan uns mellores resultados académicos do alumnado, do centro e por conseguinte do propio sistema educativo?"

"Dacordo coas ideas xa expostas, poderiamos dicir que este discurso inaugural foi ideado como unha guía orientadora para ampliar a capacidade profesional docente, de modo que os centros educativos poidan transformar as súas condicións estruturais en melloras das condicións de ensino-aprendizaxe de todo o alumnado e, deste xeito, contribuír activamente na construción social dun sistema educativo cada vez máis inclusivo", manifestou o doutor Domínguez.

Este acto solemne contou coa presenza de numerosas autoridades da cidade e provincia. Entre elas estaban o subdelegado de Defensa, o Comisario Superior de Policía, o Comandante en Xefe da Garda Civil, acompañado polo Capitán Xefe da Unidade Orgánica de Policía Xudicial; o delegado territorial da Xunta en Ourense; o bispo de Ourense, o director do Instituto de Ciencias Relixiosas; o Xefe da Área Sanitaria de Ourense, Verín e O Barco; membros dos grupos municipais da Corporación de Ourense; os decanos de Historia e Dereito así como o vicedecano de Organización da Facultade de Empresariais e Turismo da Uvigo; a directora da Escola Universitaria de Enfermaría, a presidenta do Colexio Oficial de Enfermaría, representantes do Colexio da Avogacía; o presidente do Inorde, o director xerente de Expourense, o director xeral do Grupo Coren; a directora e o xerente da Asociación do Dano Cerebral Adquirido; representantes da CEO, o presidente da Fundación San Rosendo, o secretario xeral do SUP en Galicia; o Asistente do Gobernador do Distrito 2201 do Rotary Clube acompañado polo presidente e polo secretario do Rotary Clube en Ourense. Tamén estaba o presidente do Grupo Academia Postal ou a presidenta de Mulleres+60, entre outros. Igualmente había varios profesores titores de UNED Ourense, membros do PAS e os estudantes cos seus amigos e familiares.

Coral

O acto tivo o seu broche final coa actuación da Capela Madrigalista que interpretou as seguintes composicións:

Vox, de Greg Gilpin
Se lontan, ben mio, tu sei de Mozart
Two brazilian folk songs (Peixe vivo e Pirulito), de Lon Beery & Elisa Dekaney
Quixera, de Anselmo Iglesias Vazquez e Lois Antón
Agnus Dei, da Liturgical Suite, de Eugene Butler
Gaudemus Igitur

VISITAS INSTITUCIONAIS

A xornada do mércores, 8 de novembro, foi intensa, pois pola mañá o Reitor, Ricardo Mairal, acompañado polo director ourensán, Jesús Manuel García, acudiu á Deputación para saudar ao seu presidente, Luis Menor Pérez, que tamén o é do Consorcio. Mairal agradeceulle o seu apoio e o presidente díxolle que a el tócalle manter un apoio promovido pola institución provincial hai 31 anos. Menor contoulle a súa experiencia na UNED, á que está moi agradecido, e destacou cara o Reitor a xestión que está a realizar o director, do que dixo que coñece a súa traxectoria desde hai varios anos, e celebra a súa forma de xestionar o Centro Asociado. García deulle as grazas e díxolle que con el hai un equipo que axuda a empuxar UNED Ourense. O Reitor mostrou a súa satisfacción por estar en Ourense, e falou ao presidente da Deputación dos proxectos da UNED.

Despois da Deputación, a seguinte vista estaba no despacho do alcalde, Gonzalo Pérez Jácome. A ese encontro institucional sumouse tamén o tenente de Alcalde, Armando Ojea Bouzo. Recibiron lle agradecemento de Mairal polo apoio tamén histórico desta institución municipal desde o principio e faloulles dalgúns proxectos nos que está metida a UNED. Tanto Jácome como Follea felicitaron tamén ao director de UNED Ourense polo traballo que leva a cabo co seu equipo na sede ourensá da Universidade pública máis grande de España.