"Pola nosa banda, seguiremos preparando unha segunda edición deste ciclo sobre o Camiño Mozárabe, e que poda chegar a ser unha referencia"

22 de abril de 2024

O director de UNED Ourense anunciou a continuidade da actividade cultural sobre este Camiño de peregrinaxe nas terras zamorás e ourensás. Falou, no acto de clausura, de sumar entre todos, mentras os presidentes das Deputacións de Zamora e Ourense comprometéronse a promocionar esa vía histórica e cultural. O primeiro tenente de alcalde de Ourense salientou a importancia de "empurrar iniciativas de cooperación como esta".

OURENSE, 22 de abril de 2024.A UNED vai seguir traballando para potenciar a Vía da Prata ou Camiño Mozárabe. Así o dixo o director de UNED Ourense, Jesús Manuel García Díaz, no acto de clausura do ciclo de conferencias, celebrado na tarde do venres, 19 de abril no Centro Cultural Marcos Valcárcel. "Pola nosa banda, seguiremos preparando unha segunda edición deste ciclo para que, con pásolle do tempo, poida chegar a consolidarse e ser unha referencia. Podo dicilo en nome dos dous centros universitarios da nosa universidade en Zamora e en Ourense. Queremos sumar, achegando coñecemento, nese proxecto xeral xunto coa Asociación Vía da Prata-Camiño Mozárabe e coas institucións que nos honran coa súa presenza, ambas as deputacións provinciais. É o momento de seguir traballando nesta acción tan interesante e bonita como é potenciar este Camiño ao seu paso polas nosas respectivas provincias", sinalou García Díaz.

Na mesa estaban o presidente da Deputación Provincial de Ourense, Luis Menor Pérez; o seu homólogo na Deputación Provincial de Zamora, Javier Faúnez Domínguez; o primeiro tenente de alcalde do Concello de Ourense, Aníbal Pereira Novoa; O representante do director de UNED Zamora, Juan Andrés Blanco e o director de UNED Ourense. Os representantes das institucións provinciais e municipal felicitaron á UNED por desenvolver esta iniciativa que, gratuíta, levou seis conferencias a outras tantas localidades de Zamora e de Ourense: Benavente, Rionegro del Puente, Puebla de Sanabria; Verín, Allariz e Ourense.

Faúned Domínguez, García Díaz, Menor Pérez e Pereira Novoa, antes de iniciar a clausura do ciclo de conferencias organizado por UNED Ourense e UNED Zamora.

Aníbal Pereira salientou que esta iniciativa da UNED sobre un ben cultural "debe servirnos para reflexionar o importante que é para o desenvolvemento do noso territorio, e sobre todo nestas zonas de interior. É importante empuxar iniciativas de cooperación como esta en os distintos ámbitos para atraer e facer virar as miradas cara a nós. Outros téñeno máis fácil, pero nós temos auténticos paraísos e o único que necesitamos é poñelos en valor, e sumando xuntos, todo é máis fácil".

Javier Faúnez sinalou que a provincia zamorana posúe 500 quilómetros de vías xacobeas e que alí puxeron en marcha no seu momento o proxecto Zamora 360, unha web na que se inclúen eses camiños. Aposta o presidente da corporación provincial de Zamora porque "nos impliquemos todos reforzando este traballo que estamos a facer".

Luis Menor agradeceu á a UNED "a súa iniciativa de poñer en marcha un ciclo que nos fixo reflexionar, analizar e, sobre todo, sentar as bases dunha futura colaboración ao redor deste camiño Xacobeo que une a dúas provincias irmás como son Zamora e Ourense". Tamén mostrou o seu agradecemento ao seu homólogo, Javier Faúndez, "pola súa vontade e disposición a que ambas as provincias cooperen activamente e que nos entendamos a favor dúas nosos territorios". Explicou Menor que as deputacións teñen encomendada "a defensa dúas nosos territorios, e vertebrar esa posta en valor a través do Camiño é sempre un acerto". Lembrou como nos últimos días constituíuse na institución provincial a Comisión de Municipios dá Vía dá Prata, á que asistiron alcaldes, técnicos e representantes dos 28 municipios ourensáns polos que pasa a Vía da Prata, "e onde puidemos comprobar ou alto grao de interese en potenciar este Xacobeo e nas ganas de facer Camiño xuntos que todos temos, polo que é preciso implicar a todas as entidades, públicas e privadas, para potencialo". Un autobús nas fins de semana Na súa intervención, Menor sinalou que a Deputación continuará traballando na potenciación do Camiño Mozárabe e neste acto da UNED anunciou que, do 23 de maio ao 23 de xuño, e do 15 de setembro ao 13 de outubro, desde a Deputación de Ourense, a través do Inorde, facilitarase a peregrinación a Compostela co apoio dun autobús durante as fins de semana. "E, por suposto tamén seguiremos potenciando a outra gran singularidade dá Vía dá Prata: a súa conexión co AVE, tanto coa cidade como coa Gudiña, ambos vos puntos crave para lograr a acreditación, tanto a pé como en bicicleta", expuxo o presidente ourensán.

Mesa institucional na que, á dereita, estaba o catedrático Juan Andrés Blanco, que acudiu en representación do director de UNED Zamora, Antonio Rodríguez González.

Conferencia de peche

Tras estas intervencións impartiu a conferencia de clausura o arquitecto César Pichel Rodríguez. Partiu do recordo do corredor profesional de Rally, Pepe Pavón, "unha lenda", dixo, destacando a súa paixón polo camiño e a súa misión como peregrino. Rally e Camiño teñen certas similitudes, dixo o relator, pois ambas as accións esixen preparación e adestramento, planificación de etapas, adaptación á contorna; superación de adversidades, uso de mapas e guías así como experiencia e comunidade. Pero, ademais, están a resistencia e desafíos físicos, o mantemento e coidado do equipo xunto a unha estratexia e toma de decisións. Por último, corredores e peregrinos teñen unha meta clara. A continuación, Pichel fixo un percorrido por datos históricos sobre a peregrinación a Santiago e o nacemento, indicou, da lenda.

"A peregrinación dos mozárabes ao sepulcro de Santiago comeza a perfilarse no primeiro terzo do século IX, destacando o roteiro que partía desde cidades como Almería, Granada, Málaga ou Xaén cara a Córdoba ou cara a Sevilla e desde alí seguindo a Vía da Prata", dixo o relator, que ofreceu datos estatísticos de peregrinos e indicou que desde o ano 2014 rexístrase neste Camiño a estudo un descenso de peregrinos con 23.000, a cifra máis baixa desde que se contabilizan estes datos en 1998. No ano 2023 a Vía da Prata pasou de 10.631 a 7.964 peregrinos, o que supón un descenso do 25,09%. Ese ano 2023 a maior afluencia produciuse entre marzo e novembro. "Que podemos facer como cidade para posicionarnos no camiño e axudalo?", preguntouse Pichel, e así ofreceu datos da realidade do Camiño ao seu paso polo territorio municipal de Ourense, por onde entra, por onde sae e os fitos patrimoniais que se atopan ao seu paso.

César Pichel, á dereita, ofreceu a sexta e última conferencia desta primeira edición do ciclo organizado polos dous centros universitarios da UNED.

"Se desde todos os camiños fomos a Santiago de Compostela, por que non a Ourense? A boa noticia é que sabemos o que temos que facer: crer, crear e experimentar. Crer para crear a nosa lenda. Ourense é moito máis que augas termais, é unha alternativa cultural e gastronómica, ten patrimonio e tradición e é unha cidade de inicio e preparación do camiño. Pero ademais, Ourense é unha cidade de lenda e con lenda, onde o factor tempo marca diferénciaa grazas ao AVE. O camiño converterá a Ourense nunha nova área de oportunidades, temos que entender o camiño desde outra perspectiva, onde o peregrino é o protagonista do noso camiño e Ourense, a súa experiencia única. O seu camiño é a Historia e nós ímoslle a axudar a contala...Esa será a nosa carta de presentación". O conferenciante manifestou como debilidades do Camiño o feito de que "só representa o 1,7% de peregrinos que chegan a Santiago. O seu trazado non é coñecido polos ourensáns e non somos copartícipes do mesmo. Non existe información nin proposta específica para os peregrinos, das nosas fortalezas: termal, gastronómica, lecer, cultural, bonhomía... Ourense percíbese como unha etapa máis nun camiño secundario. Hai sinalización confusa, non sabemos cando entramos en Ourense e cando saímos; hai sobresaturación de sinais. Non depende unicamente de Ourense aumentar significativamente esa cifra, no Camiño Tradicional unidireccional". E en canto ás ameazas, Pichel sinalou que todos os pobos, vilas e cidades que participan do Camiño Mozárabe teñen os mesmos intereses que Ourense. Santiago de Compostela non quere perder o protagonismo dos Camiños e o Francés é a 'estrela' dos investimentos e do márketing institucional. A cidadanía de Ourense, hoxe non percibe o Camiño ao seu paso pola cidade, falta conciencia colectiva do Camiño. Non hai estratexia clara de cidade e de posicionamento de marca en torno ao Camiño dunha forma contundente. Se seguimos facendo o mesmo, os resultados serán similares. Estamos de costas ás novas tecnoloxías no que incumbe ao Camiño e non participamos co resto de concellos da provincia e do resto de España na promoción conxunta do Camiño Mozárabe".

Ofreceu o relator unha visión diferencial do Camiño Mozárabe en Ourense. "Como visión primeira, Ourense, o tesouro inexplorado do Camiño Mozárabe. A cidade para recuperarse nas augas termais milagrosas despois do Camiño. A próxima etapa na travesía do peregrino. Como visión segunda: posicionamento da rede de camiños periurbanos de Ourense. Destino do eco-turismo investindo no desenvolvemento sostible dos seus roteiros de sendeirismo e a súa biodiversidade única. Ourense, a cidade ideal para preparar e experimentar o Camiño. Unha terceira visión, onde lle peregrino será embaixador preferente da marca Ourense a través dunha experiencia única". Neste acto celebrado no Centro Cultural Marcos Valcárcel estaban presentes representantes da Subdelegación de Defensa, de Expourense, das Facultades de Historia, Ciencias Empresariais e Turismo así como da Escola de Enfermería, todas da Uvigo; representantes dos Colexios Profesionais de Enfermería e de Economistas; directivos da Asociación Vía dá Prata-Camiño Mozárabe e do Grupo Academia Postal así como do Inorde e representantes municipais.

Perspectiva de xénero desde Allariz

Alejandra Fernández González defendeu en Allariz profundar no Camiño Meridional e nos Camiños a Santiago na perspectiva de xénero. Así o dixo na conferencia que deu no ciclo da UNED sobre o Camiño Mozárabe organizado polos centros asociados desta universidade en Zamora e en Ourense. O acto foi presentado pola alcaldesa de Allariz, Cristina Cid, quen felicitou á UNED por decidir celebrar nesta vila ourensá unha destas conferencias sendo Allariz unha das vilas polas que pasa unha rama do Camiño Meridional, que vén desde A Gudiña, por Verín, Xinzo e Allariz. A alcaldesa saudou ao público, tanto ao presente como aos máis de 250 rexistrados que seguen estas conferencias desde internet. Lembroulles o bo que ofrece Allariz en arte, historia, gastronomía... e aplaudiu o que a UNED leve actividade a esta histórica vila.

En Allariz deu unha conferencia Alejandra Fernández, esquerda, que pousa coa alcaldesa, Cristina Cid e co director de UNED Ourense, Jesús Manuel García.

A relatora foi presentada polo director de UNED Ourense, Jesús Manuel García, quen presentou a todos os conferenciantes que falaron na zona ourensá. Alejandra Fernández sinalou que se fai preciso explorar as historias non contadas das peregrinas, e iso, desde a perspectiva de xénero, que "é experiencia do camiño promovendo un enfoque inclusivo e equitativo. Deputacións como a de Zamora e a Xunta de Galicia traballaron moito para promover a perspectiva de xénero no camiño. E é que máis do 50% do a xente que peregrina a Compostela son mulleres. Son poucos os estudos que profundan nas peregrinas". Manifestou que a perspectiva de xénero mellora a vida da xente e que desde esta perspectiva ten que ser visto o camiño, pois unha visión así "ten que ser diferente e moi enriquecedora".

Fernández González citou algunhas peregrinas como Exeria, no século V, coa súa peregrinación a Terra Santa documentando a súa viaxe. Ou Jimena Garcés, considerada, dixo, a primeira peregrina a Santiago. "Na Idade Media atopamos moitas mulleres que ían a Santiago, unhas acompañadas polo esposo ou por familiares, co permiso destes. Estaba mal visto que as mulleres peregrinasen soas". Outra peregrina foi Xildeberta de Flandes da que Fernández indicou que "algúns estudosos serios atribúenlle algunha parte do Códice Calixtino, coautora xunto con Aymeric Picaud. Ou Isabel II de Portugal, casada con D. Dinís, primeira peregrina do Camiño Portugués. Como lle resultou tan duro, fixo doazóns para construír hospitais de peregrinos". A filosofía do Camiño a Santiago non é outra que compartir, como sinalou Alejandra Fernández, "no máis amplo sentido da palabra". Deu así mesmo conta de Santa Bríxida de Suecia, que desde o seu país camiñou a Santiago e logo fixo o mesmo a Roma e a Xerusalén, ademais de fundar unha orde relixiosa dedicada a protexer o camiño. "A perspectiva de xénero merécese unha visión, un recoñecemento. Hai mulleres que peregrinan soas, unha foi asasinada e desde aí cuestionouse a amabilidade e tranquilidade no camiño. En Estella (Navarra) houbo un manifesto a favor das peregrinas. A Xunta, desde 2015 fixo varios manifestos en favor do Camiño de Santiago porque este tamén é liberdade, igualdade, muller, peregrina"., dixo Fernández, quen advertiu que os albergues non están pensados para o seu uso por parte das mulleres pois "están deseñados xeralmente sen atender ás necesidades das mulleres".

Cristina Cid deu a benvida salientando as fortalezas de Allariz e Jesús Manuel García presentou a Alejandra Fernández, dereita, que fixo un percorrido histórico coas mulleres que peregrinaron a Compostela e advertiu que os albergues non están deseñados para as mulleres.

Terminado este ciclo de conferencias, os directores da UNED en Ourense e en Zamora mostraron o seu agradecemento a todos os alcaldes dos municipios onde se celebraron esas sesións e agradeceron a disposición dos presidentes de ambas as deputacións, que asistiron ao acto de inauguración, celebrado o 2 de abril na Casa de Cultura en Benavente, e a clausúraa do 19 de abril no Marcos Valcárcel de Ourense. Queda exposto o compromiso de todas as partes para seguir traballando neste proxecto cultural de interese para as dúas provincias. O ciclo foi seguido por más de 250 persoas desde Internet, que residen en todo o territorio español e outras cinco, noutros tantos países de Europa e América.