Andrea Guerrero Bach-Esteve: " A investigación revelou unha diversidade moito maior da esperada no caparazón das tartarugas fósiles europeas"

21 de junio de 2024

A nova doutora pola UNED afirma que a exploración da variabilidade do caparazón en formas fósiles é unha área de investigación aínda pouco abordada.

OURENSE, 21 de xuño de 2024. Andrea Guerrero Bach-Esteve é, desde o pasado 26 de xaneiro, doutora en Ciencias pola UNED tras defender a investigación titulada: Estudos da variabilidade morfolóxica en tartarugas fósiles europeas, dirixida por Adán Pérez-García e Francisco Ortega, ambos os dous da UNED. Na Universidade de Barcelona graduouse en Xeoloxía; na Universidade Complutense realizou o Mestrado en Paleontoloxía Avanzada. É autora principal de 10 artigos científicos en revistas internacionais indexadas no Science Citation Index (SCI), ademais de figurar como coautora noutros dous artigos. Participou con máis de 15 traballos en diversos congresos internacionais e máis de 10 traballos en congresos nacionais. Ten máis de seis anos de experiencia en campañas de escavación máis outros dous anos de experiencia na codirección de escavacións paleontolóxicas. A doutora Guerrero realizou máis de 20 cursos relacionados coa temática do proxecto de tese doutoral e de igual modo participou en máis de 10 eventos de divulgación científica. No seu haber figura a participación en cinco proxectos de I+D+i financiados en convocatorias competitivas de administracións ou entidades públicas. Ten varios recoñecementos e premios concedidos, como a concesión do premio de divulgación polo proxecto Evoluciona ou extínguete!, na V Edición dos Premios UNED-Santander de Investigación, Transferencia e Divulgación Científica 2021. Concedéuselle a bolsa europea Synthesys+ co proxecto The feeding cranial biomechanics of the extinct podocnemidid turttles Stereogenyini, based on several taxa housed in the Natural History Museum of London, 2022. Tamén se lle concedeu unha Axuda de Mobilidade Internacional do Banco Santander-UNED no 2022 así como unha Bolsa AJISEP (Axudas a Mozos Investigadores da Sociedade Española de Paleontoloxía) co proxecto: Análise da variabilidade no caparazón da tartaruga cretácica española Dortoka vasónica: mellorando o coñecemento sobre o dimorfismo sexual en pan-pleurodira ao longo da súa historia evolutiva, en 2019. Hoxe pertence ao Departamento de Física Matemática e de Fluídos, da Facultade de Ciencias da UNED, na área de Zooloxía e no grupo de investigación de Bioloxía Evolutiva.

-Cal é o obxectivo que persegue a investigación que fixo?

-O obxectivo principal desta tese doutoral foi comprender mellor os mecanismos que configuraron a morfoloxía do caparazón das tartarugas, unha das súas características máis distintivas. Para iso, realizouse unha análise detallada da variabilidade morfolóxica, tanto entre diferentes especies (interespecífico) como dentro da mesma especie (intraespecífico), centrándose nas especies de tartarugas extintas máis representativas e relevantes de Europa.

-Cantas mostras de tartarugas tivo que examinar para culminar a súa tese?

-Examináronse centos de especímenes representativos en diversas institucións europeas. Ademais do estudo das formas fósiles, analizáronse tamén numerosos especímenes de especies actuais, para documentar a variación morfolóxica nestas e poder así comprender mellor a observada no rexistro fósil.

-Que período abarca o estudo?

-Esta investigación abarca un amplo espectro temporal, desde o Jurásico Superior ata o Eoceno medio (é dicir, desde fai aproximadamente entre fai 150 e 35 millóns de anos). Deste xeito, o proxecto inclúe tanto o estudo de tartarugas primitivas así como o as máis derivadas.

-Que é unha tartaruga?

-As tartarugas son unha liñaxe moi diversa de réptiles, cun rico rexistro fósil que se remonta a finais do Triásico (fai aproximadamente 220 millóns de anos). Ao longo da súa historia evolutiva, o grupo expandiu significativamente o seu rango xeográfico, habitando na maioría das rexións do mundo, con excepción da Antártida, e diversificou a súa ecoloxía, incluíndo especies mariñas, terrestres, costeiras e de auga doce. Este desenvolvemento evidencia unha radiación adaptativa relativamente rápida. A presenza dun caparazón que variou pouco ao longo do tempo convérteas nun excelente modelo para estudar a evolución morfolóxica e os mecanismos de adaptación en vertebrados.

-A diversidade de formas parece de gran amplitude e presentan facilidade de adaptación.

-Si, efectivamente, a diversidade de formas nas tartarugas é considerablemente extensa, evidenciada pola súa capacidade de adaptación a unha ampla variedade de hábitats, tanto terrestres como acuáticos. Esta notable adaptabilidade resultou nunha variedade de modos de vida e nunha marcada variabilidade morfolóxica dentro do grupo. Neste sentido, a investigación revelou unha diversidade morfolóxica moito maior da esperada no caparazón das tartarugas fósiles europeas estudadas. Isto suxire que a capacidade de adaptación destes organismos foi influenciada por múltiples factores ao longo da súa historia evolutiva. A capacidade das tartarugas para adaptarse a unha variedade de hábitats e modos de vida segue sendo unha característica destacada, o que se reflicte na ampla diversidade morfolóxica observada. O estudo de especímenes actuais e fósiles permitiu documentar esta variabilidade, proporcionando unha base sólida para entender mellor como estes organismos lograron prosperar en diversos ecosistemas ao longo do tempo xeolóxico.

- Que limitacións ve na comprensión da súa historia?

-A pesares dos avances na investigación das tartarugas, persisten certas limitacións na comprensión da súa historia evolutiva. Unha das principais limitacións é a comprensión das vías e mecanismos específicos que xeran a variabilidade morfolóxica das estruturas do caparazón (placas e escudos). En particular, a variabilidade intraespecífica segue sendo relativamente pouco comprendida. A exploración da variabilidade morfolóxica do caparazón en formas fósiles é unha área de investigación aínda pouco abordada. Esta falta de consideración levou a numerosos erros e limitacións significativas no coñecemento sobre a caracterización anatómica de diversas especies de tartarugas, afectando a solidez de varias asignacións taxonómicas e, polo tanto, a interpretación da diversidade deste grupo. Por tanto, é crucial abordar esta área de investigación para obter unha comprensión máis precisa e completa da evolución e diversidade das tartarugas fósiles.

-Que metodoloxías utilizáron para alcanzar o obxectivo principal do proxecto doutoral?

-Para alcanzar os obxectivos do proxecto de tese doutoral utilizáronse varias metodoloxías. En primeiro lugar, realizouse a documentación fotográfica dos especímenes. Ademais, utilizouse a técnica de fotogrametría (que consiste en realizar fotografías para medir e crear modelos tridimensionales precisos de obxectos ou superficies) xunto coa tomografía computarizada, para mellorar a visualización de certos especímenes e obter información sobre a estrutura interna do óso. Tamén levou a cabo unha análise cuantitativa da variación morfolóxica dalgúns dos elementos do caparazón máis variables de cada especie, utilizando o método de morfometría xeométrica, que inclúe enfoques baseados en puntos de referencia e contornos. Esta metodoloxía permite o estudo cuantitativo da forma biolóxica, definíndose como as propiedades xeométricas restantes despois de eliminar os efectos da escala, rotación e translación dun obxecto. Estas metodoloxías foron fundamentais para a caracterización detallada da variabilidade morfolóxica do caparazón das tartarugas, proporcionando descricións precisas e exactas dos cambios na forma, así como para a visualización, interpretación e comunicación dos resultados.