O profesor da UNED Miguel Guerra analizou as correntes filosóficas medievais facendo fincapé nas grandes figuras da escolástica: San Agustín e Santo Tomás

O poñente foi convidado a ofrecer  a súa conferencia no Ateneo de Ourense

OURENSE, 9 de maio de 2019.- O profesor titor da UNED/UNED Miguel Guerra, deu unha conferencia sobre filosofía medieval no Ateneo de Ourense. Fixo un repaso exhaustivo polas principais correntes da Filosofía Medieval europea, facendo un especial fincapé nas dúas grandes figuras da Escolástica clásica europea. “Na Alta Idade Media, que transcorre do século V ao X, o gran referente do pensamento occidental é sen dúbida Agustín de Hipona”, dixo o relator. Este referente bebeu das fontes platónicas -especialmente a través das traducións de Plotino e a súa Neoplatonismo místico- e constitúe “unha nova fundamentación da metafísica helena xerando unha nova liña de pensamento de profundas raíces na teoría pitagórica e no dualismo de orixe clásica que Agustín fará coherente e congruente co pensamento cristián dos primeiros séculos”, engadiu Guerra, producíndose así “unha simbiose que atravesará todo o Medievo igualando na súa obra cume o mundo ideal coa Xerusalén Celeste ou Cidade de Deus e o mundo primario das formas e as sombras, coa nosa precaria existencia terrea no medio das incertezas e zozobras da época”, que se agudizarían para a poboación europea a medida que esta se achegaba ao ano 1000 co anuncio do inminente fin do mundo. A esta época coñécella como Milenarismo. A segunda referencia escolástica medieval nace no ano 1225, en pleno reino de Sicilia. Tratábase do fillo dos Condes de Aquino, que pasará á historia como Tomás de Aquino “co seu revolucionario enfoque aristotélico que modificando substancialmente a herdanza agostiñá constituirá unha das grandes achegas da Escolástica á historia do Pensamento humano coa instauración do necesario dialogo Fe-Razón”, expuxo o relator. Ese diálogo cuxas disxuntivas teóricas e prácticas estenderanse ata o final da etapa Medieval e pervivirán ata os albores da época Moderna. 

 “O aquinate desde a Universidade de París, embrión da futura e prestixiosa Sorbona, marcará todo o pensamento europeo e pode dicirse con toda xustiza que o tomismo nace da confluencia das grandes correntes de pensamento que cruzaron a antigüidade e o medievo: platonismo e aristotelismo, helenismo e arabismo, paganismo e cristianismo sen esquecer outras correntes secundarias, como a filosofía hebrea”, afirmou Miguel Guerra no Ateneo. “Nacendo nun momento histórico como é a Baixa Idade Media e tendo o rumbo relixioso, implícito á condición de dominico do autor, o pensamento de Tomás de Aquino é un pensamento esencialmente dialogante”, engadiu o profesor Guerra quen lembrou que a Tomás de Aquino non lle importou enfrontarse aos abundantes prexuízos do seu tempo mostrándose sempre aberto “a toda achega valiosa dando acollida a toda partícula de verdade sen importarlle que esta procedese de filósofos pagáns, gregos, hebreos ou musulmáns”. Ese, asegurou o relator, foi o auténtico espírito de Tomás de Aquino e, probablemente, unha das súas máis valiosas herdanzas dado que a súa obra filosófica constitúe un esforzo por integrar nun sistema simple, pero coherente, o legado dos seus antecesores. Así Tomás de Aquino reformulará a relación entre a fe e a razón, dotando a esta de maior autonomía.

 “O punto de partida externo da filosofía de Santo Tomás foi a necesidade de distinguir a razón da fe aínda que da súa concepción de membro dunha orde relixiosa propugnará, no espírito da época, a excelencia da fe sobre a mera razón humana”. Para el, todo problema humano era fundamentalmente teolóxico e psicolóxico: “Por ser o home punto de intersección entre o meramente corporal e o espiritual, o seu modo peculiar de coñecer ten unha dobre vertente: por unha banda, grazas ao seu corpo o home parte dos sentidos para adquirir coñecemento pero así mesmo grazas ao seu intelecto o home pode abstraer das cousas sensibles as súas formas ou esencias inteligibles, e remontarse así ao mundo espiritual”. A maior parte da metafísica tomista procede de Aristóteles pero a necesidade de conciliar o aristotelismo co cristianismo, dixo Miguel Guerra, levaralle a introducir unha nova estrutura metafísica, utilizada xa polo árabe Avicena, e que constitúe un dos aspectos máis orixinais da súa filosofía: “a distinción entre "esencia" ( essentia) e "ser" ( esse) que xeran unha reconciliación entre o dualismo platónico e a unicidade aristotélica”. Cabe destacarse que Tomás de Aquino xa considera ao home en pleno Medievo como persoa adoptando a definición de Boecio de persoa como "substancia individual de natureza racional". Por último, o relator manifestou na súa conferencia que a filosofía xurídica e política de Tomás de Aquino “desenvólvese ao redor da idea da xustiza legal recibida de Aristóteles e o concepto agustiniano da orde. Probablemente una dos seus máis importantes achegas ao pensamento político sexa a formulación e explicitación da súa soada definición da lei como ´disposición da razón para o ben común promulgada por quen ten o coidado da comunidade` algo que ben poderían lembrar os nosos gobernantes nesta segunda década do século XXI”.