Íñigo Tejera: "A traxectoria e tradición fixeron de UNED Ourense un referente tanto na súa cidade como na provincia"

29 de noviembre de 2022

O vicerreitor adjunto de Centros Asociados e todas as institucións do Consorcio manifestaron un ano máis o seu apoio firme á xa veterana presenza da UNED en Ourense, e ao intenso labor que desenvolve baixo a actual dirección. Coinciden en salientar o carácter social, democrático e de igualdade de oportunidades que a nosa universidade ofrece á sociedade.

OURENSE, 29 de novembro de 2022. UNED Ourense celebrou o seu solemne acto de inauguración do curso académico 2022/23 na tarde do luns, 28 de novembro, despois de terse que aprazar da súa data orixinal, a do 26 de outubro, día triste na cidade por un accidente que se cobrou a vida dun adolescente nun centro educativo. Nesta ocasión, sumáronse ao acto de inauguración o subdelegado de Defensa, Gustavo Doncel; o director xerente de Expourense, Rogelio Martínez; os decanos das facultades de Ciencias e Historia da Uvigo, Javier Rajo e Julio Prada respectivamente; o director do Campus da Auga da Uvigo, Roberto Fernández; a decana do Colexio de Economistas de Ourense, Carmen Sampayo; a decana do Colexio dá Avogacía de Ourense, Pilar López-Guerrero; a concelleira Flora Moure; varios profesores titores e estudantes coas súas familias.

Nesta sesión quedou patente o apoio firme das institucións que constitúen o Consorcio de UNED Ourense, compromiso renovado coa universidade máis grande de España que formou e segue formando a tantos ourensáns de todas as idades. Presidiu o acto o vicerreitor Adxunto de Centros Asociados, Íñigo Tejera Martínez, quen salientou que "a traxectoria e tradición fixeron de UNED Ourense un referente tanto na súa cidade como na provincia, avalado polo seu número de estudantes e a gran calidade das actividades que realiza. Ten unha ampla aposta pola comunicación, pola divulgación científica, tamén por potenciar a investigación, a internacionalización e axudar a combater o despoboamento". Agradeceu ás institucións que contribúen a que o labor de UNED Ourense sexa posible. Igualmente agradeceu o traballo que se realiza no centro asociado por todos os que forman parte del, e destacou o labor da dirección.

O acto académico celebrouse no Centro Cultural Marcos Valcárcel, un ano no que coincide o 50 aniversario da UNED cos 30 anos desta universidade en Ourense.

"Formamos parte e constituímos unha universidade convencida de que a educación superior debe chegar a toda a sociedade, independentemente dos atrancos, e traballamos todos os días para acurtar calquera distancia que nos separe dese obxectivo", dixo Tejera. Engadiu o vicerreitor adxunto que "somos a universidade de referencia para a maioría de compatriotas que están a traballar ou vivindo fera do noso país, a través dos nosos 22 centros no estranxeiro, onde atendemos a máis de 3.500 estudantes. A nosa universidade acolle a preto do 50% dos estudantes universitarios con algún tipo de discapacidade, esforzándose para eliminar calquera barreira que se interpoña entre eles e a educación superior".

Íñigo Tejera indicou que a UNED "aposta pola formación de calidade ao longo de toda a vida, a través dos seus programas para o acceso á universidade para maiores de 25 e 45 anos" sen esquecer que é a universidade que fai chegar os estudos superiores "a aquelas persoas que ven privadas de liberdade, dando opción a 949 homes e mulleres internos en centros penais ao acceso á universidade". Todo isto, engadiu o vicerreitor, "e os nosos esforzos non terían sentido sen a dedicación e o tesón dos principais protagonistas de todo este proceso: os estudantes e, tamén, as súas familias. Porque malia que o perfil do estudante da UNED cambiou moito ao longo das dúas últimas décadas, seguimos dando servizo a moitos alumnos con parellas, con fillos, que lles acompañan e apoian nos madrugones, as noites en vela ou as fins de semana encerradas en casa. Por iso quero aproveitar para recoñecer a comprensión e a paciencia das familias dos nosos estudantes e agradecerlles que estivesen e sigan estando aí". Íñigo Tejera Martín destacou, ademais, o futuro inmediato da UNED en varios aspectos: aposta pola calidade, pola investigación, pola mellora na atención ao estudante, apoio aos centros asociados; sustentabilidade e aposta pola atención á sociedade e ao medio ambiente, "temas que entran no Plan Estratéxico e para todo iso prezamos contar coa vosa colaboración e apoio. Da vosa disposición estamos seguros".

O vicepresidente da Deputación, Rosendo Fernández, sinalou que quería "ratificar, diante de todos vos, que a Deputación, institución fundadora, continuará contribuindo dun xeito firme e decidido a facilitar e promover o acceso á educación a todos os cidadáns da provincia, tendo presente que de 92 concellos que compoñen a xeografía provincial, 91 teñen menos de 20.000 habitantes, o que da lugar a que cobre maior sentido unha institución destas características como a UNED, que permite garantir o acceso a estudos universitarios a todos aqueles ourensáns que o desexen, independentemente do seu lugar de residencia e da súa realidade socioeconómica".

Rosendo Fernández manifestou que a UNED naceu fai 50 anos, dos que leva 30 en Ourense, "con vocación de democratizar e de dar equidade no acceso á universidade e permite cursar estudos universitarios a persoas que por diferentes razóns terían moi difícil poder acceder á universidade. O obxectivo de garantir a igualdade de oportunidades é o que levou á UNED a que hoxe sexa a universidade máis grande de España e de contrastada calidade". Destacou o labor dos profesores titores, felicitou aos estudantes que recibiron a súa banda con motivo da súa graduación e tamén salientou o labor da UNED Senior, posta en marcha no curso 2015/16 e custeando a Deputación o 50% da matrícula para cidadáns da provincia de Ourense. Rosendo Fernández felicitou a toda a comunidade universitaria de UNED Ourense e insistiu no compromiso da Deputación con esta universidade "desde o primeiro momento".

O tenente de alcalde de Ourense, Armando Ojea, tamén mostrou o igualmente veterano compromiso do Concello con UNED Ourense. Ojea destacou que a UNED "é unha universidade con moita permeabilidade social porque, ao contrario do que adoita dicirse doutras universidades, que viven de costas á sociedade e á empresa, o alumnado da UNED está en gran parte integrado en todos os ámbitos laborais e sociais en xeral, heteroxéneo en idade, etc., o que o fai máis eficaz á hora de coñecer a problemática social e así proporcionar á sociedade o coñecemento para superar os seus retos".

O delegado da Xunta en Ourense, Gabriel Alén, indicou neste solemne acto académico a "honra de estar aquí celebrando a importancia da educación superior e da investigación universitaria no benestar do noso país. Nos seus cincuenta anos de vida, a UNED segue con fidelidade vos seus principios creadores, permitindo a convivencia do rural e ou universitario, crucial para contornas como a galega". Asegurou que "o alumnado da UNED aprende a través dos sistemas dixitais e a Internet, pero ao seu carón están tamén os seus ensinantes. Para eles, ao igual que para ou resto dos universitarios, os docentes son a pedra angular da súa formación, que se completa, iso si, co uso de plataformas virtuais e audiovisuais. Por iso gustaríame facer unha mención especial aos equipos docentes, para agradecerlles ou seu excelente traballo, a entrega e o compromiso que amosan, a pesar do incremento das súas responsabilidades. Sen perder nunca a ilusión, a capacidade de traballo e a implicación co seu alumnado; un alumnado plural, con intereses e circunstancias propias e diferenciadas que converxen nuns desexos comúns, o do coñecemento e o do crecemento persoal".

Alén lembrou que a Xunta "presta ou seu apoio á educación superior en Galicia e por tanto faino tamén coa UNED, cos seus catro centros asociados nas catro provincias. Formamos parte do Consorcio de UNED Ourense, universidade que apoiamos desde ou seu comezo nesta terra porque cremos no seu servizo público dende hai dez lustros". Considera o delegado da Xunta en Ourense que a UNED "colocouse á vangarda da educación semipresencial ao poñer a disposición da comunidade educativa todos os medios tecnolóxicos ao seu alcance, para situala como pioneira non uso das tecnoloxías da información, por tanto a UNED é e seguirá sendo a opción para todos aqueles que teñen un soño e loitan para facelo realidade. Foron moitas xeracións de ourensáns as que se formaron en UNED Ourense, e seguen a facelo hoxe en día. Só quédame desexarlle longa vida a este centro educativo exemplar".

Balance

A secretaria de UNED Ourense, profesora María Concepción Álvarez Gómez, deu conta da memoria deste Centro. "Un ano máis nos reunimos no Centro cultural Marcos Valcárcel esta vez sen máscara nin restricións de ningún tipo. Durante estes dous anos longos de pandemia fómonos adaptando ao enorme desafío que supuxo para o noso centro impartir ao mesmo tempo todas as titorías presenciais e de maneira telemática, o que significou titorizar case 1.500 materias, das que preto dun terzo foron presenciais ou emitidas desde Ourense e A Rúa, e o milleiro restante recibidas por webconferencia desde os outros trece centros asociados cos que formamos o Campus Noroeste", sinalou. Engadiu que con motivo de celebrarse os 50 anos da UNED, en Ourense "para a súa celebración leváronse a cabo unha serie de actos conmemorativos entre os que destacaron o bautizar a nosa biblioteca como Xeración Perdida; a celebración das Xornadas Isto chéirame a Ciencia, como exemplo de divulgación e transferencia do coñecemento científico que realiza a UNED e nas que participaron 411 escolares de distintos colexios desta provincia; as Xornadas Internacionais de Destilados, coa intervención de relatoras de Galicia, México e Perú; ou o Congreso Internacional de Axuda Humanitaria, que reuniu na cidade a expertos en Traballo Social de varios países, desde Colombia a Reino Unido, Brasil, Portugal, Estados Unidos, España ou Turquía. Doutra banda o curso 2021-22 foi o da volta paulatina á presencialidad no programa da UNED Senior coa realización dos cursos neste mesmo Centro Marcos Valcárcel".

Todo este labor foi posible grazas a uns recursos humanos que supoñen 55 profesores titores no Centro Universitario de Ourense, outros 11 na Extensión da Rúa e 9 traballadores de Administración e Servizos que atenden a case 1.000 alumnos e alumnas matriculados só en Ensinos Regrados, aos que habería que sumar os matriculados nas actividades formativas e de extensión universitaria: outros 1.000 alumnos e alumnas en total que constitúen a auténtica razón de ser do noso Centro Asociado.

A secretaria de UNED Ourense, Concepción Álvarez, debullou a memoria académica do curso pasado no acto solemne.

"Un estudantado _dixo Álvarez Gómez_ que procede no seu maior parte, case un 82%, da provincia de Ourense, certificando o que, cremos, constitúe un importante labor social na medida en que proporcionamos formación a un número moi significativo de ourensáns e ourensás que doutro xeito terían difícil acceder ao ensino superior. Con todo, tamén temos porcentaxes significativas de alumnos procedentes das outras tres provincias galegas (case un 15%) que elixen o noso centro e aos nosos profesores e profesoras para completar a súa formación".

No que se refire ás comarcas de orixe do alumnado domiciliado na provincia de Ourense, temos representación de todas elas, destacando en primeiro termo os procedentes da comarca ourensá, que supoñen algo máis do 71% do total. A continuación sitúanse os alumnos e alumnas orixinarios das comarcas de Verín, O Carballiño, A Limia, e O Ribeiro no que se refire ás dúas primeiras con porcentaxes que roldan ou superan o 5%. A secretaria continuou expoñendo que "por grandes áreas de coñecemento o alumnado que opta por Ciencias Sociais e Xurídicas representa o 40% do total, seguido polo de Ciencias da Saúde (19%), Artes e Humanidades (19%), o Curso de Acceso (6%), o alumnado de Ciencias Experimentais e Enxeñería (en conxunto un 5%) e os alumnos e alumnas de CUID e Posgraos (11%)". Durante o curso 2020-2021 rexistrouse un lixeiro incremento no número de matrículas, en boa parte imputable para os efectos da pandemia. Coa recuperación da actividade económica e o retorno ao mercado laboral dunha parte deles, neste pasado curso retornouse ás cifras anteriores a aquela, cunha cantidade que supera lixeiramente o milleiro de matriculados.

A idade dos nosos estudantes

Por idades a maior concentración de alumnos prodúcese no tramo de 24 a 49 anos, aínda que hai boa representación desde os 19 ata os 82 anos, "o que vén certificar o papel complementario da UNED respecto da Universidade presencial na medida en que, como xa sinalamos, boa parte dese alumnado non tería posibilidade de cursar estudos universitarios de non existir a nosa oferta educativa", declarou Álvarez Gómez. Formación continua Foi especial aceno de identidade deste Centro Asociado a aposta pola formación continua de calidade máis aló dos ensinos regrados. Así, o pasado curso académico tentamos profundar nesa liña, prestando especial atención ás actividades de extensión universitaria e culturais, algunhas das cales se puideron celebrar presencialmente, aínda que a maioría desenvolveuse de forma telemática. Dentro da variada oferta de cursos destacan os centrados nos principais eixos de desenvolvemento potencial de Ourense (viticultura e patrimonio cultural e relixioso), aos que se unen outros que contaron cunha destacada participación como Introdución á computación, as tradicionais Xornadas de Historia Contemporánea e do Tempo Presente ou os cursos de Seguridade e Conflitos e os de Dirección de Banda de Música. En total, no curso académico que finalizamos, levaronse a cabo 22 actividades de extensión universitaria e culturais cun milleiro de alumnos e alumnas matriculados tanto de Galicia como do exterior, o que supón para nós atender 105 días na o ano de formación non regrada e un total de 324 horas de formación. "Dentro destas actividades debo mencionar novamente o programa da UNED Senior, que, como apuntaba, desenvolveuse de forma presencial con algunhas restricións de aforo. A pesar diso, tivemos a 47 matriculados en diversas materias, destacando as xa tradicionais de Arte e Patrimonio histórico-artístico e documental e a nova Gaia, un planeta que agoniza. Vaia desde aquí a nosa felicitación a todos eles e o noso especial agradecemento á Excma. Deputación Provincial de Ourense, que non só pon á nosa disposición o Centro Cultural Marcos Valcárcel senón que subvenciona co 50% do custo da matrícula ao alumnado domiciliado na provincia de Ourense", sinalou a secretaria de UNED Ourense.

A isto procede engadir 15 prácticas de estudantes en entidades públicas e privadas só nos mestrados de Avogacía, Formación do Profesorado e Psicoloxía Sanitaria, xunto outras 20 prácticas nos graos de Educación Social, Psicoloxía, Traballo Social e Criminoloxía.

A secretaria agredeceu "ás nosas entidades patrocinadoras: a Deputación Provincial de Ourense, o Concello de Ourense, a Universidade Nacional de Educación a Distancia, a Xunta de Galicia e o concello da Rúa o esforzo realizado para o sostemento do noso centro Asociado. O compromiso diario de todas estas institucións co Centro Asociado de Ourense é a mellor garantía para que podamos afrontar con solvencia o que serán os grandes retos da educación do futuro", rematou María Concepción Álvarez.

Lara e Laura pronunciaron un emotivo discurso en nome de quenes remataron os seus estudos universitarios.

Estudantes egresadas

Lara Reboredo Ferradás e Laura Sanmiguel Quintas leron o discurso en representación de todos os egresados deste ano. “O noso paso pola UNED foi unha etapa complexa, chea de risas, de bágoas, de esquemas e de diagramas, de dúbidas, de dúbidas e de máis dúbidas, de consultas e finalmente, de respostas. Respostas non só de carácter académico, senón persoal e emocional. Estes anos preparáronnos como profesionais, pero tamén nos han curtido para a vida, para ser capaces de afrontar con éxito ou sen el, as adversidades que nos depara o mundo. Calquera persoa que tivese contacto con esta Universidade é coñecedora do gran esforzo e constancia que supón o chegar ata aquí. Non foi fácil pero a alegría e o orgullo por conseguilo imponse ás duras tardes de estudo. Foi un camiño en ocasións solitario e tortuoso que foi posible soportar en parte grazas a persoas como a que está aquí ao meu lado e a outras moitas que están sentadas entre vós”, manifestou Lara, mentres que Laura salientou que “a UNED é unha institución deseñada para focalizar o noso desenvolvemento de maneira individual, aínda que por sorte nunca estamos sós. Consecuente a iso e buscando a forma de sobrepoñernos ás adversidades, ao medo ao fracaso e aos momentos nos que nos embargan a impotencia e o desconcerto, conseguimos non só alcanzar as nosas metas soñadas, senón que descubrimos que somos valentes, perspicaces, capaces. Esa visión e estima, esa confianza e seguridade que adquirimos son os piares nos que debemos sosternos ao avanzar para contribuír paso a paso a unha sociedade e un futuro mellor”. E engadiu: “Grazas a todos aqueles que nos guiaron e ensinaron nestes últimos anos os coñecementos necesarios para chegar ata aquí; grazas a todos os compoñentes desta institución por crear un lugar de encontro dun mesmo e doutros, e, grazas a eses outros, amigos e compañeiros polo voso entusiasmo, a vosa persistencia e o voso apoio e axuda. Todos somos UNED".

Elena de Prada pronunciou unha orixinal lección maxistral sobre a multiculturalidade que foi moi aplaudida polos presentes.

Lección maxistral

A doutora Elena de Prada Creo disertou acerca de Actores e espectadores nun mundo globalizado: a interculturalidade a escena. Sinalou detalles da nova era da mobilidade humana, na que se dá unha nova fisonomía da mobilidade, modificacións na composición e dirección dos fluxos migratorios no que España é un claro expoñente. A relatora referiuse a España como eixo de movementos interculturais e así salientou como na primeira década do século XXI o noso país “experimentou o maior crecemento de poboación estranxeira de toda a OECD (Organization for Economic Cooperation and Development)”. E que en España prodúcense cambios non só a nivel de balance de fluxos senón tamén no que respecta a os países implicados”. No ano 2021, dixo Elena de Prada que en España rexistráronse 530.401 inmigrantes fronte a 381.724 emigrantes o que dá un saldo migratorio de 148.677, segundo datos do INE do 21 de xuño de 2022. Mostrou táboas con datos dos movementos entre países, é dicir de estranxeiros en España e de españois no estranxeiro. Se nos fixamos na evolución da poboación estranxeira residente en España, ao 1 de xaneiro de 2021 había 5.368.271 persoas que o mesmo día un ano despois eran 5.417.883. A poboación de nacionalidade española residente no estranxeiro curiosamente foi crecendo dese o 1 de xaneiro de 2021 ata o 1 de xaneiro de 2022.

“España é líder en emisión e recepción de mobilidade europea, apréciase desequilibrio nos fluxos en Francia, Italia e Alemaña que contan considerablemente con máis estudantes que realizan mobilidades internacionais que as que reciben. No polo contrario sitúase o Reino Unido que, como España, atrae a máis estudantado do que envía”. Sinala a relatora que se fan eleccións baseadas en factores socioeconómicos, educativos, xeográficos, socio culturais así como de lecer e vida social: custo da vida, infraestruturas de transporte, homoxénea calidade das universidades públicas; ambiente universitario e vida social así como o idioma. No que a mobilidade de estudantes en experiencias interculturais refírese, Elena de Prada destacou estes aspectos:

Tendencia en continuo aumento (OECD, 2021), tanto para obter un título universitario como por transferencia de créditos.
Crecente interese do alumnado por realizar estancias noutros países con fins académicos.
Impulso outorgado polas universidades ao considerar que é un indicador de calidade e prestixio.
Diminución da hexemonía dos países de fala inglesa.
Non existen accións específicas que favorezan a convivencia e a comprensión da diversidade.
Descoñecemento sobre as diferentes culturas coas que se vai a producir a interacción.
Limitada formación en competencias que favorezan a interculturalidade.

De Prada expuxo o concepto de interculturalidade, segundo Bertelsmann Stiftung. Así, “a competencia intercultural é a capacidade de interactuar de forma eficaz e adecuada en situacións interculturais; susténtase en actitudes e trazos afectivos específicos, coñecementos (inter)culturais, habilidades e reflexión”.

A relatora referiuse ao paso da multiculturalidade á interculturalidade, é dicir, o paso de espectadores a actores, a través do coñecementos, das experiencias. E citou o modelo de Lewis, que é un mapa orientador sobre distintos modelos culturais cuxos trazos distintivos agrúpanse en tres categorías:

Activos lineais: aqueles que planifican, programan, organizan, perseguen cadeas de acción, fan as cousas unha por unha. Alemáns, ingleses e norteamericanos atópanse neste grupo.
Multi-activos: persoas emotivas, impulsivas, faladoras, que realizan moitas tarefas ao mesmo tempo. España, Latinoamérica e Marrocos son membros deste grupo.
Reactivos: aquelas culturas que priorizan a cortesía e o respecto, escoitando tranquila e calmadamente aos seus interlocutores e reaccionando cautelosamente ás propostas da outra parte. Neste grupo están chineses, xaponeses e vietnamitas.

Outro modelo exposto é o de Hofstede, modelo de 6 dimensións culturais que caracterizan a cada país:

Cada dimensión obtívose comparando moitos países do mundo.
Os resultados poden resumirse en seis mapas mundiais da distribución desa dimensión.
Pode haber bastantes variacións dentro dos países.
Estes mapas deben considerarse como "mapas climáticos" aproximados da cultura.
A investigación utilizando un cuestionario chamado Módulo de Enquisa de Valores (Values Survey Model).
A partir dos resultados, elaboráronse uns índices que reflicten as características ou dimensións culturais nacionais dun país.

Os beneficios da interculturalidade que menciona Elena de Prada son:

Habilidades comunicativas tanto en inglés como no idioma local.
Reformularse as propias crenzas e valores.
Fomentar as destrezas de traballo en equipo.
Mellorar nas destrezas de liderado.
Creatividade e resolución de problemas.
Establecemento ou incremento das redes de colaboración académica e profesional a nivel internacional.
Maior motivación pola aprendizaxe.

A interculturalidade proporciona desenvolvemento e benestar social, formación académica e éxito profesional.

Carmen Sampayo entregou o premio do Colexio de Economistas ao egresado de Turismo, Jesús Santiago Teira.

A decana do Colexio de Economistas, Carmen Sampayo, entregou o premio da devandita organización colexial ao estudante egresado de Turismo, Jesús Santiago Teira. No acto estaban tamén a secretaria xeral da Xunta de Goberno, Isabel Iglesias e a xerente, Susana Díaz.

O director de UNED Ourense, Jesús Manuel García, impuxo as bandas sobre os ombreiros dos estudantes que terminaron a súa carreira. Nesta ocasión esas bandas confeccionáronse coas cores académicas de cada facultade. Foi un momento entrañable ao ver todos eles culminado un período de tanto esforzo.

Íñigo Tejera entregou o diploma, entre outros, a Fernando Sánchez, que acabou o grao en Xeografía e Historia.

Tan pronto como o vicerreitor pronunciou as palabras de inauguración do curso académico, accederon ao salón os cantores da Capela Madrigalista. Ofreceron media ducia de composicións levándonos, entre outras épocas, ao Renacemento con pezas como Din dirin din, dun compositor anónimo catalán do século XVI, recollido no famoso Cancioneiro de Palacio. O canto final, como sempre, foi a magnífica versión que este coro ten do Gaudeamus igitur, con todos os asistentes postos en pé. Así remataba este acto solemne. Os cantores da Capela Madrigalista fixeron as delicias do público coa selección musical escollida para a ocasión.