Felipe VI: "Sexa moi benvido o retorno á convivencia habitual e natural da comunidade educativa"

27 de septiembre de 2022

A Súa Maxestade o Rei inaugurou o curso das Universidades españolas nun solemne acto celebrado no salón Emilio Lledó, co motivo do 50 aniversario da UNED. O seu reitor, Ricardo Mairal, salientou "sin cair na esaxeración, a UNED é o mellor exemplo da democratización da educación superior, pois nunha sociedade verdadeiramente democrática e de progreso a Universidade ten que guiarse por un principio irrenunciable: a igualdade de oportunidades, a inclusión e a equidade".

OURENSE, 27 de setembro de 2022. Cun solemne acto, celebrouse no salón Emilio Lledó, situado no edificio de Humanidades da UNED, a inauguración do curso 2022-2023 das Universidades españolas, baixo a presidencia da súa Maxestade o Rei. Alí estaban tamén o ministro de Universidades, Joan Subirats; a presidenta da Comunidade de Madrid, Isabel Díaz Ayuso; o presidente da Conferencia de Reitores de Universidades de España (CRUE), Juan Romo, reitor da Universidade Carlos III de Madrid; a presidenta do Consello de Estado, Teresa Fernández de la Vega, e 35 reitores de toda España, o equipo de goberno da UNED, decanos da mesma, directores de Escolas Superiores; directores de centros asociados, entre eles o de Ourense, Jesús Manuel García Díaz; profesores e invitados, entre os que se achaba o último doutor Honoris causa pola UNED, o científico Mariano Barbacid. Felipe VI portaba o bastón de mando reitoral e ao acceder a comitiva ao salón o Coro da UNED interpretou o Canticorum Iubilo. A comitiva académica, na que ía o Rei, está sempre encabezada, segundo o protocolo da UNED, por, neste caso, a maciera maior, tocada con pluma branca, que abre a comitiva, e outras dúas maceiras que van detrás dela, tocadas con pluma negra.

A catedrática emérita de Filosofía Moral e Política, Amelia Valcárcel, ofreceu a lección inaugural , un texto brillante adobado con elegantes toques de humor, que foi moi aplaudido. Titúlase O bo vén con gran lentitude: pensar o noso tempo. "Habitamos tempos globais e un planeta finito que máis nos vale que coidemos. Non é sinxelo. Adianto que Huntington, un dos grandes pensadores políticos desta idade, puxo sobre a mesa este aserto: A historia é o nome respectable da demografía. Habitamos unha civilización democrática e feminista que ten o desafío de mundializarse… ou amurallarse. Parece haber poucas medias tintas. Se o de cualificar ao noso mundo de feminista produciu algunha estrañeza, vaiamos asumindo que esa é unha das nosas novidades radicais. Somos a primeira civilización sobre a terra que proclama que homes e mulleres valen o mesmo. E iso fainos bastante peculiares. Desposuídas do recurso da tradición, as nosas sociedades necesitan constante innovación para manterse, máis e máis talento por tanto. Para funcionar baséanse no diálogo, a liberdade de palabra e os acordos por consenso. Promoven e buscan a igualdade, están orgullosas das súas liberdades públicas e teñen difícil sempre aquilatar canta tolerancia han de usar para con quen parece non compartir os seus valores básicos", sinalou a doutora. E engadiu que calquera que goberne "sabe que ha de tomar decisións para longos anos aínda que lle toque gobernar poucos. Por iso o consenso nos asuntos de certa magnitude é o programa número uno. Queda irónico, pero o certo é que hai que decidir conxuntamente en que nos imos a dividir. Estrañas son as democracias, certamente, o mellor modo de convivencia que logramos edificar. Estrañas e obrigadas constantemente a pensarse e pensar o tempo que habitan. Somos un mundo non narcisista que se observa por obriga".

Segundo Amelia Valcárcel, o mundo actual "é ún no que as institucións internacionais parecen sufrir un enorme proceso de desafección, un extrañamento. Están fraxilizadas. A autoridade que puidese ordenar o proceso de mundialización non existe. Navegamos en crecente ondada. Coñecemos como cidadanía case todo en tempo real, pero actuar niso estanos vedado. Parecese tamén que os tempos se están tornando máis escuros. A arcaica orde moral da forza, ao que todo estivo librado ata onte, axéxanos. Este foi noso peor pesadelo, que a vella orde resucite. E temos indicios de que o tenta. Algo parece que se nos está cociñando, pero… como escribiu o paxe de Felipe II, Zapata de Chaves, 'por ponzoñosa que sexa, pódese unha culebra comer'.

O reitor da UNED, Ricardo Mairal, anfitrión deste solmene acto cerimonial foi o segundo en intervir: "Dicía Blaise Pascal, o gran matemático, filósofo e físico que tanto influíu en Descartes, Leibniz e ata no noso D. Miguel de Unamuno, que: 'As ilusións son para nós como as ás para os paxaros porque non só nos permiten voar, senón que nos sosteñen'. Con estas palabras de apelación á esperanza racional na ciencia, os saberes e as técnicas, o humanismo e o pensamento crítico, quero dar comezo a este discurso de Solemne Apertura do Curso 2022-2023, hoxe presidido na UNED pola Súa Maxestade o Rei D. Felipe VI, cando celebramos o noso primeiro medio século de andaina. Grazas Maxestade, por honrarnos máximamente coa súa presenza". A continuación saudou a todos os membros da mesa, así como aos reitores, á comunidade universitaria da UNED, ao resto de autoridades, compañeiros e amigos. "Permítanme saudarlles cordialmente e darlles a benvida a esta casa común que é a UNED. En nome de toda a nosa Comunidade Universitaria, hei de expresar que supón unha honra ser os anfitrións do acto de apertura do curso universitario 2022-2023, nun ano tan significativo e emblemático para a UNED e contar con quen hoxe nos honran coa súa presenza neste salón, así como aqueles que nos seguen a través de CANLE UNED, pois celebramos o noso quincuaxésimo aniversario, 50 anos facendo Universidade, cuns acenos de identidade propios e cunha esencia diferencia".

A UNED: 50 anos Facendo Universidade

Mairal lembrou como o 18 de agosto de 1972 publicábase o decreto fundacional da UNED. "A súa creación anticipábase no tempo, iniciando a construción dun modelo de universidade que anos máis tarde transcendeu as súas siglas. Un modelo público e social que desde o primeiro momento perseguiu a inclusión e a igualdade de oportunidades, favorecendo a incorporación ao ensino superior de moitas persoas que, polas súas condicións vitais familiares, laborais, económicas, de conciliación, lugar de residencia e de calquera outro tipo, doutro xeito non puidesen acceder a unha formación superior universitaria". Así engadiu que "desde a súa fundación a UNED aposta polo que naquela época podía considerarse unha audaz innovación: un ensino semipresencial que logrou axuntar as vivencias da presencialidad aos medios tecnolóxicos de vangarda para o ensino en cada momento". O reitor expuxo que este modelo levou á nosa universidade "para ocupar unha posición de liderado en tecnoloxía educativa e a unha presenza sen igual no territorio, con 61 centros en España, máis de 200 aulas locais e 22 centros no exterior. Onde concellos, deputacións e gobernos autonómicos converxen connosco no impulso da educación universitaria, exemplo extraordinario da importancia que teñen as alianzas como reflexo dunha cultura do pacto e da confianza baseada na acción conxunta entre equipos".

"Xunto coa súa metodoloxía única, o desenvolvemento desta función social canalizouno a UNED a través dunha serie de iniciativas especializadas, como son: UNIDIS, que nos permite formar ao 40% dos estudantes con discapacidade do país; o noso programa en Centros Penais, con 1.200 estudantes e 70 Centros; as distintas colaboracións co Ministerio de Defensa; ou a nosa presenza no exterior, cunha rede de centros en Europa, África, América do Norte e América Latina, que posibilita seguir estudos superiores a quen reside no estranxeiro", sinalou Mairal Usón, quen advertiu que "sen caer na esaxeración, a UNED é o mellor exemplo da democratización da educación superior, pois nunha sociedade verdadeiramente democrática e de progreso a Universidade ha de guiarse por un principio irrenunciable: a igualdade de oportunidades, a inclusión e a equidade".

Cara tan distinguido auditorio, o reitor da UNED manifestou que aos seus 50 anos, esta universidade está "mantida desde o rigor académico e intelectual, cun admirable grao de innovación que permitiu que 200.000 estudantes de 122 nacionalidades licenciáronse ou graduáronse nas distintas titulacións da UNED e que case 3 millóns matriculáronse nalgúns dos cursos que conforman a nosa ampla oferta docente, configurando deste xeito o que é o maior campus universitario de Europa". Por todo iso, Mairal expresou a súa felicitación aos reitores e reitoras que lle precederon e aos seus equipos, así como a toda a comunidade universitaria, "pois grazas ao voso traballo, o voso compromiso institucional e o talante universitario da vosa vocación, hoxe celebramos con merecido orgullo os primeiros 50 anos e co alento desta emoción afrontamos o presente e o futuro máis inmediato cun decidido entusiasmo. Vivimos tempos convulsos, pero, ao mesmo tempo, os desafíos son apaixonantes, inmensos e suxestivos e somos conscientes, Señor, dos retos que nos expón o futuro inmediato. A nova Lei da Ciencia e a futura LOSU poñen á nosa Universidade #ante un reto transformador que debemos aproveitar: a ampliación e modernización da oferta educativa, o avance nunha internacionalización decidida, profundar nunha investigación de calidade con altos niveis de transferencia, así como a modernización da nosa tecnoloxía para seguir avanzando nos nosos modelos de aprendizaxe e xestión".

Engadiu no seu discurso o reitor da UNED que "estamos absolutamente convencidos de que a consecución de todos estes retos dependerá en boa medida do peso que asignemos á ciencia, ao coñecemento nunha sociedade consciente da súa saber e capaz de anticipar. Dicía a súa Maxestade non fai moito que a Apertura dun novo Ano universitario debía estar presidida por aquel espírito de Giner dos Ríos, que nos instaba a educar persoas cabais, ben preparadas e cidadáns con espírito crítico, dispostos ao servizo, tanto do seu crecemento propio como do ben común da súa comunidade e sociedade: a través do coñecemento, a ciencia, os saberes humanistas e tecnolóxicos formar 'sobre iso, e antes que todo iso, persoas capaces de concibir un ideal, de gobernar con sustantividad a súa propia vida e de producila mediante o harmonioso consorcio de todas os seus facultade'. Eses ideais son a base dos valores da ciencia e da academia, os valores universitarios, que non só permitiron o gran desenvolvemento económico e social que experimentou España no últimos cincuenta anos, senón que, ademais, foron os garantes do progreso e desenvolvemento da ciencia e a investigación e que, como reza o lema da nosa universidade, que a sabedoría se mova máis que todas as cousas que se moven".

Por todo iso, "non parece esaxerado afirmar que vivimos unha nova Era que a min gústame denominar unha Nova Ilustración, un tempo no que a Ciencia expande cada día novos límites do coñecemento, como así ocorreu no século XVIII cando a Razón posibilitou o seu crecemento establecendo o método científico en todas as disciplinas. Si, vivimos nunha Nova Ilustración, onde a Razón científica constitúe o mellor garante para pugnar contra dogmatismos e pseudociencia, reivindicar o rigor e a perspicacia ilustrada fronte á información indiscriminada e acrítica, entronizar o diálogo e a dúbida como forma do Pensamento Crítico que nos fai libres de todo dogma, imposición e automatización. E é precisamente a Universidade, o templo da palabra e do diálogo, quen debe servir de xerador e tractor destas ideas ou, por que non, destes soños, pois non podemos esquecer que a sociedade actual e a do futuro dependen da educación universitaria e dos valores que a través dela sostéñense e predican. Como nos lembra S.M., 'o valor da Universidade reside precisamente aí, na súa vocación de servizo para contribuír a mellorar as sociedades das que forma parte'. Teñan a plena certeza de que, co seu apoio, nunca defraudaremos ningunha expectativa. O retorno social deste incremento será superior, como sempre o foi, ao investimento realizado".

Nesta solemne sesión académica, os valores do coñecemento e a Ciencia foron glosados na intervención da doutora Amelia Valcárcel, dixo o reitor da UNED, á que deu os parabéns, "pola súa excelente lección inaugural. Moitas grazas por compartir o seu maxisterio connosco, froito dun brillante labor investigador. Parabéns". Igualmente agradeceu o traballo de cantas persoas organizaron este acto académico desenvolvido con pulcritude. O mesmo agradecemento foi para o persoal da Casa Real, do Ministerio de Universidades e da CRUE Universidades Españolas. "Quero agradecer tamén ao Coro da UNED a súa participación, deleitándonos maxistralmente en cada un dos interludios".

Dun modo especial, Ricardo Mairal agradeceu "o apoio que desde a Casa Real deuse e dáse sempre á educación, á universidade e á Ciencia como garantía de progreso. Temos un gran proxecto universitario, nunha universidade próxima á sociedade -con este obxectivo naceu-, esixente en canto á súa oferta e actividade, ambiciosa no seu programa de futuro e responsable cos seus principios fundacionais e hoxe, neste día de apertura, quero celebrar os nosos primeiros cincuenta anos con todos vostedes invocando os valores que como universitarios nos unen. Por iso, conclúo facendo miñas unhas palabras súas, Maxestade, cando lembraba que, para avanzar na educación, a cultura e a universidade, é imprescindible 'a colaboración de todos: empresas, gobernos, institucións, organismos internacionais e da sociedade civil, como apoios imprescindibles para impulsar a educación como base do desenvolvemento sostible, o progreso e a cohesión social”.

Presidente da CRUE

O presidente de CRUE, Juan Romo, felicitou á UNED e ao seu reitor polo quincuaxésimo aniversario da fundación desta institución, da que subliñou «a súa situación privilexiada» para liderar o roteiro cara a novos desafíos, como a aprendizaxe ao longo da vida e a implantación de microcréditos. O presidente de Crue destacou a necesidade de obter o «máximo consenso posible» para a aprobación da futura Lei Orgánica do Sistema Universitario (LOSU), que se atopa en pleno proceso de tramitación parlamentaria. «Temos unha gran oportunidade para elaborar unha lei axeitada á realidade do momento e, o que é máis importante, ao futuro que queremos para o noso país», aseverou. Romo precisou tamén que se necesitan «reformas urxentes», encamiñadas a mellorar a estabilidade do profesorado, que permitan atraer e reter talento e combater o envellecemento do persoal, e que estas deben facerse «dunha maneira compasada» con ese incremento do financiamento que contempla o proxecto normativo. Así mesmo, dixo que hai que «fortalecer» os programas de bolsas para asegurar que «todas as persoas en condicións de acceder aos estudos universitarios, poidan facelo, independentemente da súa situación económica».

Ministro de Universidades

O ministro de Universidades, Joan Subirats, desexou un curso académico «proveitoso», no que se superen os inconvintes da pandemia, que, segundo advertiu, xerou perdas no propio valor da presencialidade con consecuencias ambientais e na saúde psicolóxica dos membros das comunidades universitarias. O titular de Universidades anunciou neste acto na UNED a súa intención de instar o Goberno a que se comprometa a crear «un novo plan de financiamento das universidades», coordinado coas comunidades autónomas.

Presidenta da Comunidade de Madrid

A presidenta da Comunidade de Madrid, Isabel Díaz Ayuso, anunciou neste acto solemne que o seu goberno vai impulsar á rexión “como gran campus universitario internacional de excelencia”. “Só partindo das nosas raíces intelectuais, nas letras e nas ciencias, poderemos afianzarnos como a capital europea dos estudos universitarios en español”, dixo. Precisamente, máis de 10.500 estudantes de Hispanoamérica estudan nas universidades da Comunidad de Madrid. En total, ao redor de 32.000 alumnos doutros países cursan algún grao ou mestrado nalgunha das seis institucións públicas e 12 privadas existentes na rexión. Esta cifra supón o 33,04% do total. Así mesmo, o 41,84% provén dalgún país europeo, o 1,41%, de Estados Unidos ou Canadá, o 4,94%, de África e o 18,76%, de Asia e Oceanía. A presidenta tamén destacou que “necesitamos unha universidade máis aberta, máis internacional e investigadora, e máis libre e plural que nunca”. E engadiu: "Vivimos tempos de confusión e a universidade, hoxe máis que nunca, ha de formar homes e mulleres cultos e completos, á altura do seu tempo”.

Intervención de D. Felipe VI

Pechou o solemne acto A súa Maxestade o Rey, D. Felipe VI, salientando que "no inicio do curso pasado falamos de recuperar -entre outras- a característica da presencialidade, que definía tradicionalmente o sistema universitario español. E este curso é precisamente o da recuperación da normalidade na vida universitaria. Despois de superar os tres anteriores, condicionados seriamente pola pandemia. Sexa moi benvido o retorno á convivencia habitual e natural da comunidade educativa (estudantes, profesores, persoal de administración e servizos). Así que, mantendo sempre as debidas precaucións, pode dicirse que a normalidade volve, por fin, aos campus". A continuación declarou inaugurado o Curso Académico 2022-2023. O Rei volveu ao seu sitio no centro da mesa e con todo o salón posto en pé, o Coro da UNED entoou o Gaudeamus Igitur. A continuación todos os asistentes abandoaron o salón mentres soaba o Trumpet Voluntary.

Tras o acto académico, todos os invitados degustaron un aperitivo e nun magnífico ambiente chegaron as sesións de fotografías coa súa Maxestade, quen cun sorriso e boa disposición e proximidade, pousou cantas veces foron necesarias cos máis diversos colectivos por cargos, por áreas de coñecemento, etc. O sol aumentaba con forza na terraza o que non impediu intercambiar saúdos cordiais e conversacións animadas entre os asistentes. Foi un día histórico para a UNED, rubricado de puño e letra por Don Felipe VI no Libro de Ouro da Universidade baixo a atenta mirada do reitor.

Na imaxe superior, o Rei pousa co ministro, coa presidenta de Madrid e cos reitores das universidades españolas asistentes ao solemne acto. O director de UNED Ourense, Jesús Manuel García Díaz, participou neste acto, xunto a outros varios directores chegados doutros puntos de España. "Vivimos un día histórico na nosa universidade. Nesta celebración académica escoitamos discursos esperanzadores. Comigo a este acto vén no meu corazón Ourense, toda ela. Esta preciosa provincia na que facemos UNED desde hai 30 anos grazas ás institucións que desde entón apoian con firmeza o traballo importante da UNED nesta provincia do sur de Galicia. Por todo iso traballamos con orgullo e rigor desde este buque que leva navegando felizmente medio século e que chamamos UNED".

O Rei estivo cordial en todo momento e atento ao traballo universitario mentras pousaba con parte dos asistentes ao acto. Na image superior, directores e directoras de Vitoria, Calatayud, Ourense, Valdepeñas, Valencia, Plasencia, Zamora, BUugos, Baleares, Cartaxena, Guadalaxara e Huesca, xunto co reitor da UNED.

Felipe VI pousou nun ambiente distendido con Beatriz Malik, directora do Dpto. de Métodos de Investigación e Diagnóstico Educación II; Rocío Muñoz, vicerreitora de Tecnoloxía; Araceli Gómez, vicerreitora adxunta da Avaliación da Calidade Docente; Jesús Manuel García, director de UNED Ourense e Ainhoa Rodríguez, directora de UNED Madrid Sur.

Vídeo co solemne acto presidido pola S.M. o Rei